82
Het dagboek van Samuel de Wind (1742-1803), stadsvroedmeester te Middelburg
inventarisbeschrijving ook indicaties voor die operatie heeft genoteerd.67 In 1791
is het dan zo ver. Hij wordt geroepen bij een vrouw met een sterk vernauwd bek
ken en schat haar conjugata op nauwelijks 2 duim (krap 6 cm). Ze is al twee
dagen 'in arbeid' zonder enige vordering, terwijl het voldragen kind niet in het
bekken indaalt. Samen met zijn collega De Puyt voert hij bij deze vrouw dan een
keizersnede uit. In het verslag motiveert hij niet waarom en hoe ze tot dat besluit
zijn gekomen. Wellicht was het hun intentie om toch de moeder en het kind te
redden. De Puyt maakt de incisie en nadat de baarmoeder geopend is, haalt De
Wind het kind, bij de voeten, uit en vervolgens de nageboorte. Hij sluit 'de wond'
met vier hechtingen. Helaas overlijdt het kind kort na de operatie, ondanks po
gingen tot reanimatie. Dat was toen gebruikelijk 'door inblaazing van tabaksrook
in de anus! De moeder lijkt de operatie goed doorstaan te hebben 'was booven
verwagting present! maar ze overlijdt de volgende avond 'hebbende zoo voor als
naa d'operatie zig zeer kloekmoedig gedraagen. Zij was zeer kleijn van statuur en
had omtrend den ouderdom van 26 jaaren bereijkt'. Omdat deze keizersnede in
Nederland nog niet bekend en beschreven is, is het verslag met de transcriptie bij
dit artikel gevoegd (bijlage 1).68
Om aan de toepassing van de haak of de keizersnede te ontkomen en daar
mee ook aan het dilemma te moeten kiezen tussen de moeder en het kind, kwam
Jean Sigault in 1768 in Parijs met het idee om de kraakbenige verbinding tussen de
schaambeenderen aan de voorzijde van het bekken, de symfyse, door te snijden en
van elkaar te trekken. Op die manier zou het bekken wijder worden en de vrouw
verlost kunnen worden. Symfysiotomie (schaambeensnede) noemde Sigault de in
greep en experimenteerde verder op dieren en kadavers. Over de mogelijkheid en
voordelen van de schaambeensnede werd een levendige discussie gevoerd. Aan de
Leidse academie verschenen er verschillende dissertaties over. Steeds werd bena
drukt dat de afmetingen van het bekken bepaalde, welke ingreep het meest pas
send was. Ook de hooggeleerde Petrus Camper mengde zich in de discussie. Hij
voerde experimenten op varkens uit. In 1777 voerde Sigault de ingreep daadwer-
67 ZB, hs.nr. 6113 p. 4 'Tweede Lader Instrumenten voor sectio Cesarena/hysterotomia: 1. Incisie
mesje. 2 een dito, iets langer en gemaakt vd doorsneede door de synch.ossis pubis, gemaakt
door Rasij. 3. 2 kromme naalden om hechting te doen. Verwijzend naar: J.J. Plenck, Elementa
Artis Obstetriciae, Wenen, 1781, noemt De Wind indicaties voor Sectio Cesarea: 1) conjugata
kleiner dan 3 duim en levend kind 2) Conjugata kleiner dan 2 duim en dood kind dat onmoge
lijk uit zodanig vernauwd bekken ontwikkeld kan worden. 3) Als de zwangere vrouw voor de
partus gestorven en het kind mogelijk in leven is.
68 Verslag nr. 295 uit het dagboek.
