84 Het dagboek van Samuel de Wind (1742-1803), stadsvroedmeester te Middelburg
geleegenheid, zonder aarseling d'operatie van de syndronchrosis ossium pubis te
onderneemen.72 Die gelegenheid doet zich snel voor in januari 1788, eveneens bij
een vrouw met een sterk vernauwde bekkeningang. Hij vraagt De Puyt en Van
Solingen om assistentie, maar die 'difficulteerden weegens de al te aanmerkelijke
vernaauwingen van den ingang van het bekken, de zaak wel doenbaar, dog van
te weijnig vrugts om daardoor op het leeven van het kind te kunnen hoopen.
Hoewel De Wind hier niet precies beschrijft hoe nauw het bekken van de vrouw
precies was, is hun argumentatie zeker steekhoudend. De argumenten van 'de
meerderheid' geven de doorslag en De Wind ziet af van de ingreep. Hij opent het
hoofd van het kind met een daarvoor bestemd instrument, eenperce crane en laat
de hersenen uitlopen zodat het kleiner wordt en verlost de vrouw met de tang van
Smellie. Ze herstelt 'ten vollen zonder eenig letsel!
Kering en uithaling
Ook in de tijd van De Wind kwamen onverwachte calamiteiten voor tijdens een
bevalling. Dat kon bijvoorbeeld een uitgezakte navelstreng, arm of been zijn of
een kind dat plotseling dwars in de baarmoeder bleek te liggen en niet in hoofd- of
stuitligging. Er kon een bloeding optreden wanneer de placenta voor de ontslui
tende baarmoedermond lag, placenta praevia. In zo'n geval moest er snel inge
grepen worden en in die tijd kon dat middels de zogeheten kering en uithaling
(versie en extractie). Dat was een handeling die al langere tijd gangbaar was. In
principe kon ook een vroedvrouw die uitvoeren, zoals een eeuw eerder de beken
de Friese vroedvrouw Catharina Schrader al deed.73 Met deze handeling keerde
de verloskundige het kind met de hand in de baarmoeder, vanuit hoofdligging
naar stuitligging en bracht het vervolgens aan de voeten naar buiten. Het was een
heftige ingreep. De Wind noemt het zelf een 'smartelijke manoeuvre' die hij maar
liefst 53 maal uitvoert; soms noteert hij alleen 'bij de voeten afgehaald' maar dan
is door de beschrijving van zijn werkwijze evident dat hij kering en uithaling be
doelt. Bij de geboorte van een kind in stuitligging bezigt hij ook de uitdrukking 'bij
de voeten afgehaald, maar dat is duidelijk een andere situatie. Meestal noemt hij
als reden voor kering en uithaling één van genoemde indicaties, maar soms is het
72 Verslag nr. 277, 29 april 1787.
73 C.G. Schraders memoryboeck van de vrouwens, Notitieboek van een Friese vroedvrouw 1693
1745, Bewerkt en ingeleid door Van Lieburg en Kloosterman, Amsterdam, 1984. Dit is een
bijzondere en unieke 17de -eeuwse bron. Catharina Schrader voerde deze ingreep zelfs 88 maal
uit op een aantal van ruim 3000 bevallingen.
