De Amerikaanse antropoloog en folklorist Alan Dundes, die folklore
beschouwt als een culturele spiegel, als 'autobiografische etnografie',
heeft in zijn korte essay The Number Three in American Culture (1968)
een verpletterende hoeveelheid data uit allerlei sectoren van de cultuur
bijeengebracht. In het begin van de twintigste eeuw had o.a. Raimond
Müller (Die Zahl 3 in Sage, Dichtung und Kunst, 1903) al geconcludeerd
dat de moderne Europese cultuur even trichotoom georiënteerd was
als de klassieke. In tegenstelling tot wat de titel van zijn essay aan
geeft beperkt Dundes zich niet tot Noordamerikaanse en de daaraan
ten grondslag liggende Europese uitingsvormen van het trichotome
patroon, maar verruimde in enkele alinea's het blikveld tot dit het
hele Indo-Europese spectrum omvatte. Dundes, vooral geïnteresseerd
in de analyse en de betekenis van allerlei soorten - vooral hedendaagse
- folklore, stelt vast dat heel de wereld wordt waargenomen en
begrepen in driedelige termen - door ons. Vooral zijn voorbeelden van
trichotomie als cognitieve categorie in allerlei wetenschappelijke disci
plines - entomologie, antropologie, chemie, om er maar eens drie te
noemen - zijn verbluffend. Na een korte excursie langs de verschillende
verklaringsmodellen van trichotomie, o.a. de freudiaanse van het getal
drie als masculien symbool, phallus cum testiculis, concludeert Dundes
dat trichotomie bestaat, maar geen manifestatie is van de 'nature of
nature'. Zij maakt deel uit van de 'nature of culture'.
Nu terugkerend naar het schema van de drie rijken: Ibsen verrijkte de
cultuur met een exemplarische voorstelling van de geestesgeschiedenis.
Het raamwerk van de voorstelling zelf demonstreerde echter een
eigenaardigheid van de cultuur die ze wilde verklaren.
Maar een nogal duizelingwekkende vraag verdringt de tevredenheid
over deze conclusie. Als we het over de trichotome culturele structuur
hebben, spreken we dan over een fenomeen dat 'reëler' is dan de er
door gemodelleerde voorstellingen zoals Ibsens Drie Rijken, of hebben
we het dan gewoon over een andere, equivalente voorstelling? - In dat
laatste geval behoort ook Dundes' 'nature of nature' tot de 'nature of
culture' en is de boom niet de grondstof waardoor de tekst tot leven
komt, maar geeft de tekst het leven aan de boom.
8
