nagelateti geschriften van P. van Hattem, door mr. Jacob Roggeveen. Deze
uitgave was gedrukt voor rekening van Roggeveen. Het boek veroor
zaakte zoveel tumult dat de Middelburgse stadsregering besloot het
op te halen, waarvoor de kerkeraad in een uitvoerig schrijven dank
betuigde. We lezen daarin onder meer dan het gaat om 'opentlijke en
schrickelijke godverloocheningh, godslastering en verwoesting van
alle waarheyt en deugd', een gruwelboek dat eigenlijk in het open
baar zou moeten worden verbrand, uitgegeven door iemand zonder
vaste woon- of verblijfplaats, die in 'koffijhuyzen en andere gezel
schappen' verkeert en zich niet ontziet zijn vergif, waar en wanneer
hij kan, uit te strooien!
Door de Middelburgse overheid aldaar het verblijf ontzegd, later
ook te Vlissingen en Veere, vestigde Roggeveen zich te Arnemuiden,
alwaar hij in 1719 het tweede en derde deel van 's Werelds afgod
uitgaf. Vanwege de miskenning en haat die hem ten deel vielen, zal
hij vermoedelijk de oude ontdekkingsplannen van zijn vader hebben
opgepakt, die tot de hiervoor reeds verhaalde reis van 1721-1722
leidden.
Na zijn terugkeer en schadeloosstelling door de V.O.C. vestigde Rog
geveen zich als een onafhankelijk en bemiddeld man te Middelburg,
waar hij tenslotte in 1727 het vierde en laatste deel van 's Werelds
afgod het licht deed zien. Veel werd hem daarbij niet in de weg
gelegd, hoewel de orthodoxe predikant Carolus Tuinman het niet
kon nalaten om in 1728 te dichten: 'Ontdekker, maar in droom, van
't onbekend gewest, In 't Zuiden, woudt gij daar de Severambes
vinden, Gy gingt en kwaamt een nar. Maar erger onderwinden, Is 't
snood verspreiden van Van Hattem's zielepest...'
Het volgend jaar, op 31 januari 1729, overleed mr. Jacob Roggeveen.
Hij werd begraven in de Nieuwe Kerk.
Jacob Roggeveen is een zachtzinnig en verdraagzaam mens ge
noemd, die worstelde met een soms bekrompen en onverdraagzame
tijdgeest. Standvastig en ijverig voor hetgeen hij als waar en goed
beschouwde. 'Zachtmoedig militant', gematigd en bedaard. Een
groot Middelburger: na een turbulent leven nog op 62-jarige leeftijd
ontdekker van het Paaseiland. Maar ook groot in de betekenis van
tolerant, principieel, humaan - humanistisch zou je misschien
kunnen zeggen.
27
