johanna Coomans,
de 'eerste' Zeeuwse dichteres
Lou Vleugelhof
Johanna Coomans is een dichteres uit Middelburg, die leefde in de
eerste helft van de zeventiende eeuw. Zij werd door haar tijdgenoten
hoog de literaire hemel in geprezen als 'een parel van haar eeuw, een
spiegel voor de vrouwen, een spoor voor alle Zeeuwen, een licht van
haar geslacht, een ciersel dezer eeuwen, een recht voedsterkind der
Muzen, de Zeeuwsen roem'. Kortom, de wierookgolven van lof
en verering waarin de Renaissancekunstenaars eikaars gelauwerde
hoofden plachten te hullen en voor ons te verhullen, hebben het
zicht op het dichterschap van deze Middelburgse dichteres voor een
groot deel benomen.
Ik heb niet de pretentie om met dit artikel alle wolken van pane
gyriek om haar voorhoofd weg te vagen zodat haar ware gezicht te
voorschijn kan komen. Ook het steken van de loftrompet, hoe
schel die ook kon klinken, behoorde tot het ware gezicht van de
Renaissancedichter. Zowel de groten als ook de mindere goden
deden niet onder voor elkaar in het uitbundig bejubelen van eikaars
goddelijke gaven. Het lijkt erop alsof men in de jubel om eikaars
grootheid een legitimatie zocht van eigen kunstenaarschap. Als een
andere dichteres en tijdgenote van Johanna Coomans, Anna
Roemers Visscher, in 1623 Middelburg bezoekt, bewijzen de twee
dichteressen elkaar de grootste eerbied en achting en proberen elkaar
te overtreffen in het steken van kleurige en geestrijke pluimen op
eikaars hoeden. Was deze wijze van bejegening onder kunstbroeders
en -zusters alleen maar een trendy, modieus verschijnsel dat men
van de Oudheid had afgekeken? Niet veel meer dan een elegant
compliment waarmee men elkaar de loef afstak in vertoon van
eruditie en vernuft? Of was men in de zeventiende eeuw echt zo
ruimdenkend, meelevend, tolerant en kritiekloos enthousiast ten
aanzien van elkaar en van eikaars literaire scheppingen?
In elk geval had de dichteres Johanna Coomans niet te klagen over
gebrek aan aandacht van haar tijdgenoten-mededichters. De literaire
'roem' van Neeltje Maria Min, Anna Enquist, Elly de Waard, om
maar enkele vrouwelijke coryfeeën van deze tijd te noemen, ver
bleekt tot vluchtig krantenjargon vergeleken bij de 'duurzame' lau
werkransen waarmee Johanna Coomans en met haar vele anderen
werden omkranst.
Op 'de monumenten duurzamer dan brons' van Ovidius volgde
27
