Het geritsel van Van der Decken Jan J.B. Kuipers
Terug? - neen! voorwaarts ga de togt,
Der stortzee en den storm ten spijt
Römer
1.
'En die lui van dat blaadje liegen dat ze barsten. Ze liegen gewoon,
ze liegen!'
Aldus - volgens mijn zegsman - een gesprek tussen liefhebbers
der streekhistorie op de Markt te Terneuzen. Wanneer? Bij de Ter-
neuzense première, dit voorjaar, van Jos Stellings na acht jaar
zwoegen voltooide film De Vliegende Hollander. Welk blaadje?
Ballustrada, en wel het themanummer De Vliegende Hollander (1993
nr. 3/4). Welke leugenaars? Paul de Schipper en Jan Kuipers.
De veronderstelde leugens betroffen de band, of liever de frictie
tussen het vermaarde spookschip en de culturele spookstad, zoals
André van der Veeke Terneuzen eens noemde.
- Maar wat viel er te liegen? In het themanummer was er in de
bijdragen van Paul de Schipper en mijzelf op gewezen dat de band
van het legendarische spookschip van kapitein Van der Decken met
Terneuzen uit de weelderige duim kwam van de Engelse auteur
Frederick Marryat (1792-1848). Dat hadden Schipper en ik - Ze
liegen! Ze liegen! - niet zelf verzonnen; we maakten melding van
een uitgekauwd historisch feit, geboekstaafd door vrij deskundige
auteurs als G. Kalff Jr., P.J. Meertens etc.
Aan het begin van de negentiende eeuw wordt in aantekeningen
bij gedichten van Thomas Moore (On passing Deadmati's Isle, 1804)
en Walter Scott Rokeby1812) gewag gemaakt van een zeer bekend
maritiem bijgeloof over 'the Flying Dutchman', waardoor beide
werken zijn geïnspireerd. In 1821 verschijnt een verhaal over deze
Vliegende Hollander in Blackwood's Edinburgh Magazine. Hierin
wordt al wèl de naam van de kapitein van het spookschip, Van der
Decken, genoemd, maar is er nog geen sprake van Terneuzen;
die plaats wordt pas expliciet als thuishaven van De Vliegende
Hollander genoemd in de roman The Phantom Ship van Frederick
Marryat uit 1837. Marryat had Zeeuwse herinneringen, o.a. dankzij
zijn deelname aan de Engelse invasie in 1809.
Voor verdere gegevens verwijs ik graag naar het themanummer
41
