Noten
1. Alle citaten van de dichter Wim Hessels zijn genomen uit zijn
verzamelbundel Con Sordino, uitg. Daamen/Stols, 's-Gravenhage
1949. Bij elk citaat is ook de pagina aangegeven, waar het te
vinden is.
2. In 1911, een paar jaar na het vertrek van dominee Muller uit
Zaamslag, sloot de kerk van de Doleantie, die onder leiding van
Abraham Kuyper sinds 1886 binnen de Nederlands Hervormde
Kerk een dissidente groep vormde, zich aan bij de Gereformeer
de kerk, die zich in 1834 van de Nederlands Hervormde Kerk
had afgescheiden. Deze 'fusie' vond in Zaamslag pas in 1911
plaats, maar was overal in het land al sinds 1892 geschied.
3. Het Derde Reveil. Honderd Verzen van Jong-Protestantse Dichters met
een Inleiding van K. Heeroma. Uitg. Holland, Amsterdam 1935.
4. Bespreking van de bundel Windstilte van Wim Hessels door
Simon Vestdijk. NRC 9.8.1935.
5. Er zijn ooit 43 definities van mystiek gegeven. Een duidelijke en
korte definitie is: de ervaring van de eenheid van de ziel met
God. (Deze is zeker van toepassing op christelijk theïstische mys
tici.) Er is daarnaast een heel bruikbare algemene en veel meer
omvattende omschrijving: mystiek is de ervaring van iets wat de
mens overstijgt, en wat veel werkelijker is dan al wat men door
gaans aanziet voor de werkelijkheid. Beide vormen van mystiek
treft men aan in de poëzie van Hessels.
6. De twee geciteerde strofen ontleen ik aan de Mystieke Werken van
Johannes van het Kruis, in de vertaling van dr. Jan Peters en
J.A. Jacobs, uitg. Carmelitana, Gent 1975. Ik prefereer de daar
gegeven vertaling in ritmisch proza, door een moniale van het
carmelitessenklooster te Drachten, boven de al te persoonlijke,
soms gekunstelde hertalingen van o.a. Van Eyck, B. Verhoeven,
Huub Oosterhuis, Peter Verstegen e.a.
7. Martin Heidegger, Gelassenheit, 3e auflage, Pfullingen 1959.
8. O.T., 1 Koningen 19: 12, 13.
9. Mystieke Werken van Johannes van het Kruis, p. 267.
26
