Dorpsgezicht met reigers?
jan |.B. Kuipers
1.
Wie niet geplaagd wil worden door de onmacht van de herinne
ring, gelieve zo vroeg mogelijk uit zijn geboorteplaats te vertrekken:
op tweejarige leeftijd bijvoorbeeld, zoals Wim Hessels. Heimatgevoe-
lens blijven dan achterwege, bij gebrek aan ook maar het geringste
residu in het geheugen. Zonder de last van verworteling, bloed
en bodemspoor kan men zich richten op een lichter, irreëler en
daarom bestendiger thuis. De achterblijvers, met de hardnekkige
modder van bekende dreven aan hun zolen, of zij die pas later
vertrokken, kunnen van zulke etherische bestemmingen alleen
dromen.
Zaamslag? De eerste tien jaar van mijn leven woonde ik er in de
Zaagstraat nummer 1, pal naast de gereformeerde kerk; dit blok van
angst werd weliswaar op gezette tijd doorruist van orgelklank, maar
ik hoorde 's zondags in het niet langer droomstille dal van onze
tuin vooral de dondergalm van dominee De Boer. Een forse man
naar verluidt, maar voor zijn gestalte schuift zich in mijn herinne
ring steeds het al even omvangrijke postuur van een Middelburgse
onderwijzer uit de vroege jaren zestig, bij wie ik niet eens in de klas
heb gezeten. Misschien heb ik dominee De Boer wel nooit in leven
den lijve aanschouwd, alleen zijn stem op predikvolume vernomen
in die hoge krocht naast onze tuin; een onzichtbare vermaner is hij
dan gebleven, een stem zonder lichaam, kortom iemand die veel
weg had van God Zelf.
In 1979 woonde ik plots weer aan gene zijde van de Schelde, in
Temeuzen. Meermalen stapte ik daar op de fiets om te gaan zien
wat zich in Zaamslagse hoeken nog aan oude schimmen ophield.
Het resultaat was mager; die korte expedities zijn inmiddels zelf
deel geworden van het nevelrijk dat ze moesten openbreken, maar
waarvan ik de poorten niet kon onderscheiden wegens een over
maat aan licht - want er was natuurlijk geen denken aan dat ik bij
nacht en ontij helemaal naar Zaamslag zou fietsen, op jacht naar
iets wat je zelfs bij daglicht niet kon onderscheiden. Ver na zons
ondergang bezocht ik het dorp liever met mijn broer, in zijn auto.
Vroeg in de middag waren we dan vertrokken op een lange excursie
naar nergens, een bestemming alleen te bereiken via een onnavolg
bare keten van binnenwegen en uitspanninkjes in een hoofdzake-
27