te kunnen ontlenen. 'Ethnic cleansing' wordt dat schaamteloos in
het voormalige Joegoslavië genoemd." Levendig geschreven, dat
wel. Als positief alternatief van het abjecte romantische nationalis
me in Europa noemt Zijderveld het - weliswaar wat sentimentele -
patriottisme in de Verenigde Staten. Daar is de nationale trots nooit
exclusief, maar strekt zich uit tot iedere staatsburger, ook degene die
deze waardigheid onlangs verkregen heeft. - Een bewering in fla
grante tegenstelling tot de feiten van de jongste geschiedenis en de
actualiteit, dat is duidelijk. Maar ook in zijn algemeenheid klopt er
niets van dat clichématig verband tussen de Romantiek en de bruin
zwarte uitwassen van het nationalisme. Het politieke nationalisme
in 19de-eeuws Europa was een beweging vanuit de progressieve,
liberale hoek. De cultuurstroming van de Romantiek ontwikkelde
zich inderdaad in reactionaire richting, maar keek hierbij vooral
terug naar het feodaal verleden; en in het politieke ideaal bestond
het begrip van de authentieke volksaard naast dat van de monar
chistische, dynastieke ordening gebaseerd op familiale banden van
heersers in plaats van op een volkseigen territoor, waarbij het neu
trale begrip 'staat' van belang was, in plaats van het moderne natie
begrip.
Bovendien is de tot georganiseerde daad verworden afkeer van het
'vreemde' objectief bij uitstek, en een gruwel voor de romantist.
Planmatige verdelging - pogrom en gaskamer - behoort met natuur
rampen, ongelukken en fatale aandoeningen tot de schrikwekkende
vormen van objectieve werkelijkheid die de subjectiviteit niet alleen
geweld aandoen, maar uitwissen. Niet de van rol naar rol overstap
pende romanticus, maar de in één rol vastgeroeste bureaucraat en
technicus houden plichtsgetrouw de helse machinerie van de geno
cide op gang. Méér recht aan de verhouding van Romantiek en
nationalisme deed de welbespraakte advocaat van het filosofisch
egoïsme, Max Stirner (1806-1856), toen hij schreef dat het 'Ik' geen
bezit was van zijn natie, maar integendeel dat de nationaliteit be
hoorde tot de bezittingen van het Ik.
Zelfvervreemding is volgens Zijderveld - in navolging van George
Herbert Mead - een even belangrijke romantische methode als 'de
trance' in de speurtocht naar individuele en collectieve identiteit.
De methode behelst het buiten jezelf treden, je identificeren met
wat vreemd en anders is, om vanuit die positie terug te kijken op
'het eigen bestaan, het eigen lichaam, het eigen ik', en zo beter zicht
8
