Sociale bewogenheid
Hij weigert mee te doen aan de gevechten op de bajonet, zit de
eerste weken voornamelijk in het cachot. Ten slotte wordt hij in
gedeeld bij de huzaren. Vele malen wordt hij overgeplaatst, nergens
is hij goed bruikbaar. Hij krijgt een vriend in de zanger Ko Arnoldi
die ook geregeld het cachot met hem deelt. Dan zingen ze samen:
'O Gott wie dunkel hier!' uit Beethovens Fidelio. In zijn vrije tijd
zwierf hij over de hei bij Harskamp, sloot vriendschap voor het
leven met Willem Hamel, een bekend schilder. En hij schreef in die
jaren de verzen die hij verzamelde in zijn eerste bundel Zwervers
weelde. Vier jaar diende hij het vaderland. Zijn antimilitaristische
gezindheid stamt uit die jaren. Hij wees vier jaar lang de officiers
opleiding en elke bevordering in rang af. De korporaalsrang werd
hem verplicht opgelegd.
Na zijn diensttijd wordt hij journalist, sluit zich aan bij de pacifis
tische beweging en wordt een bekend propagandist van het anti-
militarisme. Het was de tijd van het 'Gebroken Geweertje' op de
revers, de 'Nooit meer oorlog-comités' en van de vrouwenbeweging.
Hij spreekt overal in het land en draagt daarbij zijn strijdliederen
voor. De linkse pers schrijft prijzend over hem. Alleen in confessio
nele kringen wordt hij een verdachte figuur omdat het pacifisme als
ongodsdienstig en onkerkelijk gold. Er vliegen bakstenen door de
ruiten waar zijn nieuwe propagandistische poëzie De Aanklacht in de
etalage ligt.
Hij wordt in de beginjaren van de radio een van de eerste mede
werkers. Hij maakt literaire en culturele programma's, eerst voor de
HDO (de Hollandse Draadomroep, die later de AVRO werd) en als
hij daarna kiest voor het socialisme geeft hij al zijn krachten aan de
VARA. Dignate Robbertz merkt er over op: "Tussendoor moet hier
opgemerkt worden dat het vele, het zeer vele wat hij voor de om
roepen gedaan heeft, vooral voor de VARA, maar ook zeker in het
begin voor de AVRO, later volkomen is doodgezwegen, opzettelijk
vergeten, of denigrerend kort genoemd. Hoe klein kan een volk zijn
dat grote eigenschappen bezit." De laatste moraliserende toevoeging
getuigt van haar gekwetstheid om zijn behandeling na de Tweede
Wereldoorlog. Die gekwetstheid wordt wel begrijpelijk als men
zich realiseert wie hij was en wat hij allemaal gedaan heeft in dienst
14
