een gedegen kennis van deze monnik die Florence vijf jaar lang zijn
radicale idealen opdrong en aan een ware dictatuur onderwierp.
De lectuur van het spel was voor mij de moeite waard omdat ik er
spoedig de identificatie van Beversluis met zijn held Savonarola in
ontdekte. De intransigente idealist wordt het slachtoffer van mense
lijke kleinheid en laagheid. Savonarola wordt veroordeeld tot de
brandstapel; zijn ideaal wordt tot zwijgen gebracht. Dat Beversluis
de identificatie met Savonarola gewild heeft, wordt direct al mani
fest in de afbeelding van zijn held op de titelpagina. Er bestaat een
bekend portret van Savonarola van de hand van Fra Angelico, maar
dat vertoont geen spoor van gelijkenis met het portret op de om
slag. Het is kennelijk geen enkele recensent opgevallen - het spel is
in de pers niet doodgezwegen - dat de titelprent een geïdealiseerd
portret is van Beversluis zelf. Als men de monnikskap vervangt door
een militaire helm, dan heeft men het volmaakte prototype van de
edelgermaan.
De gelijkenis met de kop van Beversluis op het portret van Van
Meegeren is onmiskenbaar. Hiermee beweer ik niet dat Beversluis er
zo in werkelijkheid uitgezien heeft, alleen dat zijn ideaalbeeld deze
trekken vertoonde.
Ook in de tekst is de overeenkomst tussen beide figuren aanwijs
baar. Ik geef een voorbeeld. In een dialoog van een van de perso
nages, de Florentijnse schilder Filippino Lippi, met de auteur van
het bekende boek II Principe, Machiavelli, worden het proces en de
schuldvraag betreffende Savonarola aan de orde gesteld.
Dat gaat als volgt:
Lippi: "Hebt gij de stukken van 't proces gelezen? De saamgeraapte
schuld?"
Machiavelli: "Zoude ik 't niet? Hij had geen schuld! Voor mij alleen
slechts deze: een ons vijandig vorst tot steun te wezen. Maar doet
een elk als hij zijn voordeel ziet of redding voor zijn land hetzelfde
niet? De vorst doet in het groot voor zijne Staat maar voor de enk-
ling wordt dit een verraad. En dus veroordeeld en ik meen met
recht!"
De redenering is duidelijk, hoewel het een schijnredenering is: de
held Savonarola wordt onschuldig veroordeeld; hij is alleen schuldig
omdat hij een vijandig vorst gesteund heeft, maar dat is te veront
schuldigen, want vorsten plegen ook verraad als dat in het voordeel
van de staat is. Toch is het individu schuldig, want hij mag niet zo
30
