Soldaat aan het eind van het stuk terugkeert naar de normale wereld
van hier beneden.
Neem de 'bijrollen'. Het zijn maar figuranten, of nog minder: schim
men. Zo is er een bakker, die niet uit de verf komt overigens, en een
schoolmeester. Dan zijn er de gestalten die De Soldaat ziet als door
een kijkglas: zijn moeder, zijn meisje, een oude schoolvriend, tegen
wie hij wel praat, maar die hem geen antwoord geven. Ze horen
hem niet omdat hij hen waarneemt uit een andere wereld, de wereld
van het onwezenlijke. Zij voeren als het ware een scène op binnen
het stuk dat hij zelf al speelt. Een toneel op het toneel. Dit geeft een
bovennatuurlijk effect, bijna magisch-realistisch.
Ramuz schuwt het bovennatuurlijke niet. Genoemd zijn al het ele
ment De Duivel en het motief De Prinses. Het laatste is een stukje
van het sprookje, maar dan zonder happy end. De manier waarop
Ramuz het onwezenlijke gebeuren van de overgang van de Soldaat
weergeeft is zonder meer van een bovennatuurlijke orde. Vanuit de
wereld van de overgang, ofwel de andere wereld, kijkt de Soldaat
naar zijn verleden: zijn huis, waarheen hij op weg was, zijn moeder
en zijn meisje. Die zit met een kind op schoot: van een ander. Met
een rit door de hoge luchten in een soortje koets is hij aan het doel
van zijn reis gekomen, maar hij kan er niet bij! Hij kan alles, bezit
alles, maar hij kan zijn eigen wereld niet bereiken! De duivel heeft
hem schijnbaar blijvend in de greep!
Alle losse eindjes bij elkaar nemend kom ik tot een grootse conclusie.
Het thema van het stuk: Faust - Marlowe - de zoektocht naar de Graal
- de strijd tussen goed en kwaad - het zoeken naar goud - eindigheid
plus de manier waarop Ramuz dat heeft verwerkt in een toneelstuk
met daarbij de muziek van Strawinsky: al die elementen maken dan
De Geschiedenis van Den Soldaat een stuk van grote klasse. Boven
dien heeft het nu bijna een eeuw doorstaan. Daarmee is De Soldaat
praktisch een klassiek stuk geworden. En dat betekent weer dat het tot
het toneelrepertoire van de wereld behoort. Daarmee is de canonisatie
van het stuk een feit geworden en kunnen wij met gepaste trots de
eregalerij betreden waar alle grote literatuur is opgeslagen. Om ver
volgens op een ontspannen wijze naar buiten te komen om onze
tocht te vervolgen. Bijvoorbeeld onze mars van Sas naar Sluis, daarbij
licht neuriënd met een grashalm in de mond, gelijk de echte Soldaat.
11
