Men mag aannemen dat Nijhoff onmiddellijk een grote affiniteit
heeft gevoeld met de soldaat van Ramuz. Zelfs zou men kunnen
zeggen dat de soldaat van L'Histoire du Soldat een typisch Nijhoff-
personage is. De soldaat is het prototype van de eenvoudige oprechte
mens, een man vol dadendrang en verwachtingen van het leven,
waartegen hij tegelijk moedig en weerloos staat. Zijn doel is het
idyllische aardse leven terug te vinden, thuis in zijn dorp, bij zijn
moeder en zijn meisje.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat Nijhoff het verzoek van Johan
de Meester, die in de twintiger jaren de leiding had van de toneel
groep Het Vlaamse Volkstoneel te Brussel, om een vertaling te
maken van L'Histoire du Soldat, inwilligde.
De vertaling van Nijhoff is tamelijk uitvoerig becommentarieerd
door Maurice Roelants, in zijn artikel De Dingen waarop men leeft
(De Gids, 1953). Zijn conclusies zijn dat de vertaling van Nijhoff een
herschepping is, een transpositie in de eigen Hollandse sfeer, een
echt Nederlands kunstwerk, dat het origineel verre overtreft. Zonder
af te dingen op de grote kwaliteiten van Nijhoff als vertaler, zou men
denken dat Strawinsky beter met Nijhoff had kunnen samenwerken
dan met Ramuz wiens "vers soms verslapt, vermolmt en waddig
wordt en tot amorf proza verwordt." Ramuz blijft desondanks de
schepper van het verhaal en die tekst inspireerde Strawinsky tot
zijn passende muziek. Een componist kan ook met een minder lite
rair geslaagd libretto werken en misschien zelfs tot een beter resul
taat komen dan met een al te briljante literaire tekst. Mozart is daar
een duidelijk voorbeeld van. Ook al is de taal van Ramuz vlakker en
minder beeldend dan die van Nijhoff, Strawinsky bewonderde het
talent van Ramuz waarmee hij de geest van de Russische volkspoëzie
in een totaal andere taal wist te bewaren. De Vlaamse première vond
plaats op 4 juli 1927 in het Koninklijk Paleis te Laeken, in tegen
woordigheid van Koning Albert en Koningin Elisabeth. De uitvoe
ring was in artistiek en politiek opzicht van grote betekenis, 't Was
de eerste maal sinds het bestaan van het Koninkrijk België dat in het
theatertje van het Paleis bij een openlijke vertoning Nederlands
werd gesproken. De samenwerking van een Vlaams gezelschap met
een Nederlandse dichter mag hierbij tevens worden vermeld.
15
