Biografie van de geleerdste man van Nederland
(ofwel een portret van de negentiende eeuw) André van der Veeke
Wie niet verbaasd staat over de kennis van Prof. Veth heeft geen verstand
van kennis. - Multatuli
Kun je een interessante biografie schrijven over een hoofdpersoon
met een weinig enerverend leven? Of is de eerste wet voor de bio
graaf: ik zoek een boeiend mens met een veelbewogen bestaan. Jan
Joost Lindner weet het antwoord: 'Een goede biografie is altijd een
slimme mix van macro- en microhistorie. De beschrevene hoeft niet
prominent te zijn, maar hij moet wel interessant zijn en zijn leven
moet verband houden met een van de grote thema's van zijn tijd.'1
Maar wat houdt het begrip interessant in dit verband eigenlijk in?
Staat dat voor een man of vrouw die van de ene bloedstollende
gebeurtenis in de andere rolt? Of voor iemand die een scala aan ori
ginele gedachten tot zijn of haar beschikking heeft?
Paul van der Velde heeft in Een Indische Liefde in ieder geval een
prominente historische figuur tot onderwerp van zijn boek gemaakt.
P.J. Veth gold zo'n beetje als een van de geleerdste mannen van de
negentiende eeuw. En het buitenland wist daar van, gezien de hoge
onderscheidingen die hij van over de grenzen ontving. Bovendien
was hij met hoofd en hart betrokken bij een van de belangrijkste
kwesties van zijn tijd: de veranderende verhouding van het moeder
land tot Nederlands-Indië.
Het eigenaardige is dat deze grote vaderlander na zijn dood zo snel
in de vergetelheid raakte. Tot voor kort was het zo, dat men onmid
dellijk aan de portretschilder Jan Veth dacht, als de naam Veth ter
sprake kwam. De reden voor de 'tweede dood' van P.J. Veth is mis
schien gelegen in het feit dat hij een generalist was. Na hem brak het
tijdperk van de gespecialiseerde wetenschapper aan. Zijn meeste wer
ken vol encyclopedische kennis raakten snel verouderd. De auteur
noemt in zijn nawoord bovendien als oorzaak het ontbreken van
een biografische traditie in ons land.
Terugkomend op de vraag van het begin: ondanks al zijn verdien
sten kun je het particuliere leven van Veth onmogelijk erg interes
sant noemen. Hij was een plichtsgetrouw wetenschapper en veel
schrijver, maar hij muntte niet uit in een uitbundige levenswijze of
in origineel optreden. De colleges die hij gaf waren befaamd om hun
saaiheid. Het knappe van deze biografie is nu, dat je desondanks het
36
