DE SOCIALE UTOPIEËN
VAN KAREL ÉAPEK
Q. Kun je door het publiceren van een sciencefictionroman de
Nobelprijs verspelen?
(g Volgens Olga Scheinpflugova overkwam dat Karei Capek in
1938, nadat in het jaar daarvoor Oorlog met de salamanders was
g verschenen. Dat zou te agressief geweest zijn tegenover Hitier.
Een zegsman van het comité zocht hem op en vertelde dat hij
een roman van ongeveer driehonderd bladzijden moest schrij-
g ven, waarmee niemand werd aangevallen. Capek zou hebben
qj geantwoord dat hij zijn promotie al jaren geleden achter de rug
O) had. Scheinpflugova, die in 1935 met Capek trouwde, is niet de
-J meest betrouwbare bron, maar Capek was al enkele jaren een
van de kandidaten. In zijn tijd was hij de bekendste Tsjechische
ig auteur. Het toneelstuk R.U.R. (Rossums Universele Robots) uit
1921 werd in dertig talen vertaald en werd op veel plaatsen op-
gevoerd: Praag, Aken, New York, Berlijn, Londen, Belgrado,
3 Warschau, Wenen, Zürich, Brussel, Boedapest, Kopenhagen,
<0 Parijs, Stockholm, Tokio, Sydney, Tallinn, Barcelona, Helsinki,
Napels. Het introduceerde in bijna elke taal het begrip robot -
afgeleid van de Tsjechische woord robotntk, dat vertaald kan
worden als 'herendienstplichtige' - dat altijd aan Karei Capek
gekoppeld zou blijven, ook al werd het woord door zijn broer
Josef bedacht.
Karei Capek werd als jongste van drie kinderen op 9 januari
1890 aan de voet van het Reuzengebergte geboren. Zijn vader
was arts en Karei groeide op in een sterk cultureel en sociaal
gericht gezin. Hij volgde het gymnasium, studeerde filosofie en
literatuurwetenschap in Praag, Berlijn en Parijs, en promoveer
de in 1915 met De objectieve methode in de esthetiek met terugblik
op de beeldende kunst. Vanaf zijn vroege jeugd wilde hij schrijver
worden en in 1904, op veertienjarige leeftijd, debuteerde hij