malige situatie hebben losgelaten. Het stuk verwoordde zowel
de sterke, overheersende band met zijn moeder, die blijkbaar
nog altijd in hem werkzaam was, als zijn opvatting dat de situ
atie in Europa zeer ernstig was. Het was zo duidelijk tegen
Hitier gericht, dat de Duitse ambassadeur ertegen protesteerde.
Vanaf eind 1938 voltrok zich in hoog tempo het einde van
zowel Tsjechoslowakije als van Capek. In september gaven
Chamberlain en Daladier éénderde van Tsjechoslowakije aan
Duitsland. De reactionaire krachten kwamen aan de macht en
werken van Capek werden op de Index geplaatst. De pacifist
Capek, die zo intensief met zijn lezers correspondeerde, werd
bedreigd en ontving smaal- en dreigbrieven. Een vertegenwoor
diger van de Engelse PEN bezocht hem en adviseerde naar
Engeland te emigreren, maar Capek antwoordde dat hij niet
belangrijk was, dat wat hij wilde hebben niet meer bestond:
"Mr. Chamberlain heeft het mij afgenomen... Kunt u mij mijn
land teruggeven?" Begin december verscheen het krantenarti
kel Gegroet. Midden december kreeg Capek griep. Er kwam een
nieraandoening en later ook nog een zware longontsteking
bij. De problemen van zijn lichaam werden te veel voor zijn
hart, medicijnen hielpen niet meer en in de avond van 25
december 1938 overleed Karei Capek. Op 15 maart 1939 trok
ken de Duitse troepen Tsjechoslowakije binnen en diezelfde
avond stond de Gestapo, er niet van op de hoogte dat hij al was
overleden, bij Capeks vrouw op de stoep.
Nadat het IJzeren Gordijn was gevallen en eerst Tsjechoslowa
kije en vervolgens Tsjechië opnieuw een zelfstandige staat was
geworden, stond Capek als vertegenwoordiger van de eerste
republiek en als iemand die zich verzette tegen zowel een te
linkse als een te rechtse koers volop in de belangstelling.
Ondanks de economische problemen werd zijn verzameld werk
op nette wijze uitgegeven.
In andere taalgebieden, zoals het Engelse, werd Capeks werk
snel vertaald en daar is hij ook aanwezig gebleven: R.U.R.
(1923), The Makropoulus secret (1925), The absolute at large
(1927), An atomic phantasy (1925), Adam the creator (1929), War
with the newts (1937). In Nederland is hij echter een vergeten
auteur. Al tijdens zijn leven beperkte het in het Nederlands
