Niets dan een iets
Ook bovenstaande notities dreigen zich alweer aaneen te rijgen
tot een betoog, dat o zo respectabele korset ter insnoering van
de tall tale. Maar we weten allang dat de Leugen wortelt in de
waarneming zelf, in de vertaling en omwerking van de visuele
en andere prikkels in de hersenen; alsook in het denken en in
de conceptie van ons ik, dat een constructie van anonieme
denkprocessen is (maar eigenlijk geloven we van dat laatste
niks, we zijn toch niet gek?). De Leugen is de basisvoorwaarde
van de waarneming; om 'iets' gewaar te worden moet je toe
staan dat het zijn carnavalsmutsje opzet, zijn vermomming -
tegenhanger van de onzichtbaar makende Tarnkappe uit de
sage. Maar laat je niet door de maskers verblinden en let op de
messen in de gordel van het iets! Het iets heeft het namelijk
vaak op jou, zijn waarnemer, zijn kenner, voorzien en zal je
uiteindelijk de dampen aan- en de das omdoen, want ook jij
bent niets dan een iets.
"Duidelijk is in elk geval," zegt André Klukhuhn, "dat de ge
schiedenis van het veinzen, misleiden en bedriegen parallel
loopt aan de geschiedenis van het (zelfbewustzijn."
Afgelopen voorjaar woonde ik een studiemiddag bij aan een
keurig wetenschappelijk instituut te Leiden. Natuurlijk deed de
beamer het niet. Geen plaatjes! Wat nu? Het aanwezige alfavolk
kwetterde er op los als mussen op een kruimelfeest, maar red
ding bracht pas een te hulp geroepen technische man: een
bedaarde figuur met een leesbrilletje half op zijn neus en een
blauw T-shirt waarop in grote witte letters het bekende citaat
van Sartre stond gedrukt: DE HEL, DAT ZIJN DE ANDEREN.
Nu pas begreep ik dat alleen de glans van het juiste ogenblik
nodig is om de meest boude, subjectiefste bewering te laten
samenvallen met de onmiddellijke evidentie van de Waarheid.
