Goed. Een lang leven later, rond 1890, worstelt Graaf Tolstoi
met een eindeloze reeks frustraties: huwelijk, gelijkheid, sex,
vrijheid en roken. Hij besluit ideeën in romanvorm te gieten en
laat het geheel koken, culmineren zegmaar, of exploderen, in
een Othelloaanse jaloezie op de muziek. De ik-verteller kan het
niet: hij maakt geen muziek maar zijn vrouw wel, en die vrouw
deelt met een andere man iets dat ze niet met haar eega kan
delen: samenzijn en opgaan in de muziek, misschien wel heel
nat. Vat je dat, Jan?
Ja Piet, antwoordde ik alert: dat gebeurt ook in dat boek van die
opgewekte Hongaar, maar daar heet het anders en is het de
Chopin die het doet gloeien, alweer Polen. Doelpunt! Piet ging
het morgen kopen.
Tolstoi, ging Piet verder, zocht een duet dat hij de vrouw en de
huisvriend kon laten spelen en waarbij de echtgenoot zich er
sterk bewust van zou worden dat hijzelf niet mee kon in de
balts van vrouw en piano. Tolstoi koos de A majeur, opus 47,
alias Kreutzer, en omdat dat eigenlijk, denk ik, ook zijn eigen
warrige vervoering het best symboliseerde, titelde hij zijn
romanpamflet naar dat muziekstuk: Kreutzer-Sonata. Dat is de
basis. Is het te volgen, voor zover? Ik dacht van wel en dat van
Emma ook maar wou daar later pas op terugkomen.
Na het boek ging de bal rollen, zei Piet, want Tolstoi werd bij
leven al uitbundig vertaald. Paar voorbeelden: in New York,
rond 1905, schreef Jacob Gordin een Jiddische toneelbewerking
die, in 1915, weer grondslag vormde voor een cinematogra
fische Kreutzer Sonata met hoofdrol voor Theda Bara, eerste
sexbom van het witte doek. Voor een opname van wat de
bioscooporgels toen gespeeld hebben zou ik graag mijn hypo
theek verhogen, zuchtte Piet lyrisch. Van de veertig films die
met Theda Bara in vier jaar tijd werden opgenomen is trouwens
95% verloren, verdwenen, tot stof, waaronder The Kreutzer
Sonata. Maar wie weet, Jan, wie weet vindt vanmiddag een
kleinkind op de zolder van oma een rond roestig blik en vertelt
oma het verhaal van dat blik en brengen ze het morgen naar de
buurman wiens zoon een gedreven collega heeft met een echte
huisbioscoop die het volgende maand aan het Metropolitan
weetikwat laat zien, zodat het te zijner hopelijk afzienbare
tijd gerestaureerd op dvd verschijnt en ik, loop vooruit. Beren
burger, Jan, jouw beurt.
