pet bii verschillende jazzorkesten. Vanaf 1968 legde hij zich
alleen op schrijven toe. Den Uyl overleed in 1992 op eenen-
zestigjarige leeftijd aan longemfyseem.
Zijn schrijfstijl is ironisch en observerend, met als belangrijkste
thema de zinloosheid en absurditeit van het bestaan. Later
verschuift het zwaartepunt naar autobiografische verhalen, met
name over zijn reizen, vaak op de fiets door Nederland en om
ringende landen. Terugkerende elementen zijn fobieën, gestun
tel in het sociale verkeer, alcoholgebruik, wielrennen en zijn
belevenissen in België. Dit gecombineerd resulteert in een
hoogst prikkelend gevoel van desoriëntatie' (Komnj). De stel
regel van de schrijver is 'dat je nooit vindt wat je zoekt, maar
altijd vindt wat je niet zoekt'. Den Uyl had affiniteit met de
licht groteske verhalen van Willem Elsschot en Ierse modernis
tische schrijvers als James Joyce, Flann O'Brien enJ.P. Donleavy,
die een voorkeur hadden voor de paradox en meerdere ver
haallijnen. Van O'Brien vertaalde hij de experimentele roman
At Switn-Two-Birds.
Enkele van zijn boeken werden bekroond. De Prozaprijs van de
gemeente Amsterdam kreeg hij in 1965 voor Vogels Kijken, de
Anna Blaman Prijs voor Een zachte fluittoon (1968). En m 19
werd de Multatuliprijs voor Gods wegen zijn duister en zelden aan
genaam aan hem toegekend. Zijn opmerkelijke oeuvre lqkt ech
ter over het algemeen vergeten. Al worden zijn ervaringen als
zwervende reiziger sinds 2004 door de VPRO in ere gehouden
met een Bob den Uyl-prijs voor reisjournalistiek. Nico Keuning
schreef een biografie over deze man, gekweld door angsten, die
naast het ongemak dat zij brachten een bron van inspiratie wa
ren {Een zeker onbehagen, Thomas Rap, 2008).
Goed en kwaad
In een jongensleven is oorlog een vrolijke verstoring van de
orde als de blauwe lucht openbreekt voor formaties vliegtuigen,
die in een dans kleine stiften laten vallen en de stad onder
dikke rookwolken laten verdwijnen. Dat is niet leuk. Maar mis
schien staat de school er niet meer, of is de bovenmeester doo
Een jongensdroom, aan de overzijde van goed en kwaad. Alsof
dit een onwelvoeglijke gedachte is staat de school er nog, met
een zegevierende onderwijzer voor de klas. Deze nadert de
jongen, die tijdens het bidden met een steelse blik is blijven
kijken, langzaam met een gebogen arm achter de rug, schrijft
den Uyl in Oorlog is leuk.
Oorlog is als een jongensfantasie. Lichtspoorkogels, het afweer
geschut op het sportveld van Xerxes, dat met daverende klap
pen naar Engelse vliegtuigen schiet. Onvergetelijk de Britse
bommenwerper, die geraakt toch in een gracht 'parkeert', om
maar geen huizenblok te vernielen. En als de oorlog voor de
deur dan toch gaat vervelen is er het eigen dagboek met wilde
verzonnen verhalen en de verzameling foto's van vliegtuigen
met bijschrift. Tenslotte mogen die uit de ingebonden reeks
van het favoriete familietijdschrift geknipt worden, wanneer
deze met ander papier in de Hongerwinter als een soort antra
ciet worden verbrand. Het vliegtuigschrift en zelfs de bewaarde
granaatscherven gaan als registratie van het verleden later ook
verloren.
Bijna omgekeerde wereld
Pessimisme kan een trouweloosheid aan de wereld lijken, maar
toch zingeving in een bijna omgekeerde wereld vinden. Er is
een dierentuin zo vervallen, dat de hekken voor publiek geslo
ten worden. De vraag is of het voortbestaan in de marge het
knechtschap van de dieren in wezen wel verandert. Misschien
biedt de schrijver hier een schalkse parabel op het bestaan. Het
aandragen van een oplossing door de directeur blijkt dan ook
een voorspelde mislukking. Dit is de paradox van het absurde.
Absurditeit als geloofsprincipe vereist, dat ook hieraan geen ge
loof wordt gehecht. De inwisselbaarheid van de werkelijkheid
grenst aan het nihilisme, maar wordt door een montere humor
gered. Al is deze werkwijze wel het balanceren op een hevig
zwiepend koord. Een consequentie is ook het verlies van ver
trouwen. Alleen het onmogelijke kan uitkomst brengen. In het
verhaal Sommigen niet blijkt een neergestort vliegtuig in een
verlaten gebied aanleiding tot asociaal gedrag van de hoofdper
soon. In de overtuiging dat het groepen nooit zal lukken te over
leven probeert hij een eigen plan uit. Het eigenzinnig gedrag
blijkt een redding brengende strategie.
