den. 'Al bij de eerste avondronde moet het duidelijk zijn ge
worden dat door de duisternis de snelheid van de voortjagende
groep, een snelheid die door het donker nog werd geaccen
tueerd, de ontwikkeling van de strijd vanaf de trottoirs met
meer te volgen was'. Om de exclusiviteit van de sportmanife
statie te vergroten worden de avond- en nachtkoersen, ter voor
koming van protesten van de wielrenners en pers, op eigen lan
derijen van kapitaalkrachtige leden verreden, door een groep
zelf ingehuurde renners. De gokinzetten voor de prijs van de
Zwarte Trui zijn enorm. De organisatie groeit uit tot een ver
maakscentrum voor de heel rijken, met connecties naar de
onderwereld. Het verlangen naar een nieuwe sportieve uit
daging neemt weer toe. Besloten wordt niet meer in bedrijf
zijnde Belgische en Noord-Franse mijnen aan elkaar te verbin
den voor de Ronde van het Carboon. Hierdoor zijn opnieuw
opwinding en exclusieve beslotenheid gewaarborgd. Bij de ope
ning door koningin Fabiola raakt zij echter achter een defecte
luchtsluis verloren. Deze knik in de megalomane onderneming
is aanleiding tot veel raadsels en verdenkingen en het einde
van de al wankelende Zwarte Trui.
Zwerven
Wanneer je met vakantie aangewezen bent op het openbaar
vervoer in een land, waar loketten vaker dicht zijn dan open,
de spoorwegen onbegrijpelijk, is reizen een valluik. 'Alles is
daar afhankelijk van het toeval, duistere beweegredenen, ge
volgen zonder verklaarbare oorzaken, en het goede of het
slechte humeur van betrokkenen. Een inspannend duivelsspel
(Donker Spanje
In zijn jonge jaren compenseert hij zijn magere inkomsten met
de kunst van het liften. Met de linkerduim bewegend, op en
neer voor de borst, in plaats van het nonchalante wegwerp
gebaar op rechts. De 'engelse duim' brengt hem onverwacht op
een gewenste, of ook ongewenste plaats. Zoals de keer dat een
avond snel valt ergens in Noord-Frankrijk en de lift met een
Citroen eindigt met een lekke band. Daar het reservewiel ook
lek is gaat hij op pad met een band, liftend naar een nacht
garage, die er niet blijkt te zijn. Het alleen manoeuvreren in de
avond met een autowiel leidt tot misverstanden en insluiting
op een politiebureau.
In België fietsen op smalle fietspaden met weinig bepakking,
om de heuvels en stadjes in het buurland te leren kennen kan
een boeiende onderneming zijn, maar wordt vaak geremd door
pech. Het verstorven front van de Eerste Wereldoorlog, overdag
netjes aangeharkt, waar weinig roestgekoekte scherven van wa
pens meer aanwezig zijn, kan in het duister vol donkere gaten
zijn. De schrijver verdwijnt met fiets en al in een zwarte ring
gracht van een kasteel. De zware zuigende modder biedt geen
houvast. Met een moed der wanhoop weet hij, min of meer als
een baron van Münchhausen, zich met een sprong krabbelend
op de steile oever te werken, zodat hij niet een nagekomen
slachtoffer van de grote strijd wordt.
Waardering
Andere Nederlandse auteurs, zoals Alfred Kossmann, waren
aangenaam getroffen door stilering, onderkoelde humor en de
somber getinte gebeurtenissen, 'in een sterke onderstroom van
diepe en onversneden melancholie' (K. Schippers). Komrij sig
naleerde 'een hoop ijzig geouwehoer er gebeurt bij den Uyl
genoeg, ook al gebeurt er niets.' En Bernlef maakte een terechte
verwijzing naar Roald Dahl en 'een vleugje (vrolijke) Kafka'.
Frank van Dijl schreef in een recensie van Het landschap der
levenden (1984) in de Volkskrant van 10 november 2018 dat Den
Uyl zich waarschijnlijk stoorde aan zijn reputatie als auteur van
tragikomische reisverhalen, waarbij de nadruk meer op het
komische dan op het tragische was komen te liggen. 'En dat
terwijl Den Uyls reisdrang toch verdacht veel weg heeft van
escapisme.'
