Werner Van
de Walle
12
redersvereniging Armement Deppe.
Vervolgens de Alcyon, die thans in
Vlissingen met behulp van Europese
fondsen wordt gerestaureerd en nog
deze zomer opnieuw het water ingaat.
Met standplaats Antwerpen hadden we
ook nog de Watergeus en de Reiger
(van Hugo Van Kuyck, die in het
begin van de Tweede Wereldoorlog
met zijn boot naar Engeland ontsnapte
en daar een van de beste maritieme
kaartentekenaars werd in opdracht van
de geallieerden). De Turc was inge
schreven in Lillo en de snelle Wind
roos in Gent. De grootste ooit, tevens
een der meest bekende, was de Thistle
III, eigendom van het Schotse
scheepsherstellersgeslacht Murdoch en
Guthrie. Vlakbij het Scheepvaartmu
seum, onder de hangars van het Steen,
bevinden zich nog altijd twee exem
plaren: de Dolfijn II van Rudolf
Schönberg (de kleinste ooit, zopas
volledig gerestaureerd door scheeps
bouwer Jan Vandamme uit Blanken-
berge) en de BRU 24 (uit Bruinisse).
Ups en downs
De meeste van deze schepen waren
ingeschreven in de registers van de
RYCB-jachtclub. Charles Mermans
was zo vriendelijk even in de
archieven te duiken. Die gaan terug tot
1892. Hij noteert op dat ogenblik zes
hoogaarzen, drie boeiers en een botter.
Voor wat de hoogaarzen betreft, zijn de
resultaten samengevat in het hierbij
afgedrukte kadertje. Die andere vereni
ging die ver genoeg teruggaat in de
tijd, SRNA, brengt ons weinig bij.
Tijdens de Duitse inval in 1914
gingen haar archieven in de
vlammen op. Oud-voorzitter
Lucien Lejeune bevestigt
de aanwezigheid van
hoogaarzen bij
SRNA, al weken
er tussen de
beide oorlogen
nogal wat uit
richting
Groot-Brit-
tannië. Bij
RYCB heet
het dan weer
dat, vooral na de
Tweede Wereld
oorlog, de een na de
andere hoogaars in alle
stilte naar Zeeland verkaste.
Wanneer de laatste uit de archieven
verdween, weet Mermans niet te
vertellen.
Al dienen de cijfers van RYCB met
enige omzichtigheid gehanteerd, toch
bieden ze een mooi beeld van de ups
and downs van de hoogaars op de
Schelde. De terugval tijdens de Eerste
Wereldoorlog ligt voor de hand. De
scherpe daling, in de jaren voor 1914
reeds ingezet, ziet er raadselachtiger
uit, lijkt evenwel samen te vallen met
het begin van de crisis in de zeilende
visserij. Ook mode speelde blijkbaar
een rol, probeert Charles
Mermans het dieptepunt
van de jaren twintig te
verklaren. De scherpe
jachten waren toen
volop in opmars,
terwijl tien jaar
later de plomp
bevonden platbo
dems alreeds het
voorwerp schenen
uit te maken van
een nostalgische
inhaalbeweging. De
teloorgang van de zeil-
visserij zal hier wel niet
vreemd aan zijn geweest. Na de
Tweede Wereldoorlog volgt de defini
tieve uittocht, met een nieuw dieptepunt
midden de jaren zestig. Dat vernemen
we ook van Fernand Van den Keybus,
zowat de na-oorlogse goeroe van de
Vlaamse platbodems en wiens verhaal
dan ook noodgedwongen later
aanvangt: namelijk als de grote strijd is
gestreden en nadat de vissers voorgoed
het loodje hebben gelegd. "In 1966 was
er in het haventje van De Paal welge
teld nog één te vinden", vertelt hij. Een
lemmeraak. Nadien zijn ze er bij Verras
(eerst in Paal, nu in Walsoorden) weer
nieuwe beginnen bouwen, zij het alleen
nog in staal. De grotere schepen met
betaald personeel zijn inmiddels hele
maal uit het beeld verdwenen. De
kleine, handelbare familieboot kwam in
de plaats. In diezelfde periode is boven
dien de industrialisering onstuitbaar
ingezet, eerst op de rechter, nadien ook
op de linker oever. Als zelfs laveren
niet langer mag op de Schelde, dan gaat
de lol er natuurlijk helemaal af. Ook
voor de platbodems. We zien ze nu
enkel nog opduiken als het feest is. En
dan lokken ze weer volk. Veel volk. I
13
Dat de hoogaars in de eerste helft van
Dolfijn II
5
de vorige eeuw
ongekend populair
Dolfijn
14,7
was in het Antwerpse wordt wel
Jetty
10,4
duidelijk aangegeven in het jaar
Kievit
10
boekje RYCB. Het 'topjaar' 1939
Marie-Thérèse
7
vermeldt, naast een tiental hengsten,
Pax
15
boeiers en aken, niet minder dan 19
Tenace
15
hoogaarzen. Hieronder hebben wij de
Thistle III
18
namen met de tonnemaat opgenomen:
Turc
10
Alcyon II
15
Watergeus
10
Caro
10
Wil-Nel-Ley
12
Cecilia
15
Windroos
10
Col-Vert
-
Zeeland
10
De Zeeuw
12
Zeemeeuw
14
Zonder Euregionale samenwerking
was er geen restauratie van de Alcyon
Het is voor ons dan ook een eer dat de
Vlaamse maritiem publicist Werner
Van de Walle zich bereid verklaarde
dit artikel voor Consent te schrijven
Naast zijn jarenlange inzet voor het
behoud van het maritiem erfgoed in
Vlaanderen is Werner een van de
initiatiefnemers en tevens hoofdredac
teur van het nieuwe Vlaamse maga
zine Ruimschoots. In dit tijdschrift
werken samen: De Steenschuit, de
Gentse Barge, Loods 13, Rijn-
Binnenvaartmuseum Antwerpen,
Stichting Tolerant, Maritieme Site
Oostende en De Trotter.
Zeilende hoogaars onder topzeil en aap op de Schelde
CONSENT NR. 17, VOORJAAR 2001
De rede van Antwerpen tijdens de "Semaine d'Anvers"
CONSENT NR. 17, VOORJAAR 2001
