Opkomst, bloei en verval van Arnemuiden
7 J
sJOft a m
18
Joost Adriaanse
De vanouds belangrijke stad Middel
burg stond door het bochtige
riviertje de Arne in verbinding met
de Lemmel, het vaarwater ten oosten
van Walcheren. Het eerste Arne
muiden lag aan de zuidzijde van de
monding van de Arne. De allereerste
vermelding over Arnemuiden komen
we tegen in een oorkonde van 15 juni
1223. De bekende Graaf van Holland
en Zeeland, Floris de Vijfde (1256
1296), en zijn neef Floris van Hene
gouwen lieten ten westen van het
eerste Arnemuiden het sterke slot
"Te Mortiere" bouwen. Volgens de
kroniekschrijver Boxhorn verleende
Hertog Jan van Lotharingen en
Brabant in 1288 zijn bloedverwant
Graaf Floris de Vijfde tolvrijheid in
al zijn landen voor de twee steden
die Floris voornemens was te
stichten: Brijdorp op het eiland
Schouwen en Arnemuiden.
Bloei van het eerste
Arnemuiden
Boxhorn vermeldt dat omtrent 1368
de handel en zeevaart van de Zeeuwen
en in het bijzonder van Middelburg en
Zierikzee op Denemarken en Noor
wegen aanzienlijk toenamen. Bij die
gelegenheid zouden Middelburg, Zie
rikzee en Arnemuiden "als Hanze
steden met de overige steden van dat
verbond in 1370 een verdrag met de
Koning van Denemarken hebben
gesloten, waarbij een eind aan de
toenmaals bestaande oorlog werd
gemaakt. Volgens Boxhorn was
Arnemuiden in die tijd "een schoon
neeringryk en welbevaaren Dorp of
Stedekenveel meer bloeiende in
koopvaart en handel dan Middel
burg
Andere historieschrijvers vermelden
dat Arnemuiden in de 14e en 15e
eeuw een grote en neringrijke koop
stad was, waaraan Haquin, Koning
van Noorwegen, in de 14e eeuw
bijzondere privileges tot bevordering
van hun zeevaart op Noorwegen
verleende. De gunstige ligging van de
rede bood een goede bescherming
tegen de overheersende westelijke
19
Wif
tuef, it A o li
winden. Hierdoor konden de zwaarst
geladen schepen aan haar hoofden af-
en aanvaren. Velen die zich met
scheepvaart en koophandel geneerden
vestigden zich daar. Volgens Van der
Aa in zijn "Aardrijkskundig Woor
denboekwerd Arnemuiden hierdoor
zo welvarend dat zij in het begin van
de 15e eeuw onder de voornaamste
koopsteden van Europa werd geteld.
Dit zou er voor gezorgd hebben dat ze
in 1418 in het Hanzeverbond werd
opgenomen.
Het eerste Arnemuiden
vergaan
Geweldige vloeden teisterden in de
vroege eeuwen van haar bestaan het
Zeeuwse gewest. Reygersbergh
vermeldt in zijn kroniek dat in 1324
door de vele grondbraken tussen Vliss-
ingen en Arnemuiden "veel buten
ghedyckt werd bij oud Armuyen" en in
1352 dat veel land verdronk bij
Welzinge en oud Arnemuiden. In 1408
sloeg er door een dijkval opnieuw
een groot gat in de dijk
bezuiden Arnemuiden
"waardoor 't land in
vreeze was van in te
brekenen de burgerij
bij klokgelui te hulp
werd geroepen om een
nooddijk te maken. In
1437 braken door de
watervloed op
Walcheren op meer
dan 30 plaatsen de
dijken door. Dit bete
kende feitelijk de
ondergang van het eerste
Arnemuiden. In deze tijd
moest oud Arnemuiden
door de talrijke grondbraken
als verloren worden beschouwd.
De stichting van nieuw
Arnemuiden
De stichting van nieuw Arnemuiden
vindt plaats tussen 1438 en 1462.
Vermoedelijk hebben zich al vanaf
1438 inwoners van het eerste Arne
muiden gevestigd op de zogenaamde
oostdijk van Middelburg, ten
noorden van de monding van de
Arne, aldus de "Tegenwoordige
Staat van Zeeland
Nieuw Arnemuiden verloor
door de verplaatsing haar
vorige nering, scheep
vaart en koophandel niet. Want nauwe
lijks was het gesticht of het begon door
de menigte van de van rondom
toevloeiende inwoners zeer volkrijk te
worden, zodat het reeds in het jaar
1462 tot een aanmerkelijk dorp was
aangegroeid. "Ende sichtentmeldt
de in 1551 verschenen "Cronycke van
Zeelandt" van Reygersbergh, "heeft
men begonnen te timmeren en metsen
seeckere huysen op den Oostdijck van
Middelburgh, daer mettertijdt veel
huyzen aanghetimmert sijn ende een
schoon Cappelle ende is alsoo allengs-
kens een schoon dorp gheworden als
men sien mach 't welck nu nieu
Aremuyden is, daer groote neeringhe
isBoxhorn schrijft: "Dit alles kon
egter hun welvaart niet hinderen,
wegens het groot vertier van alle
noodige Waaren, bij Kooplieden,
Schippers en Bootsgezellen gebruikt;
wordende de Haven met alle getyden
voorzien met of ontlast van geheele
Vlooten, komende van of gaande naar
alle gewesten. Dus kwamen er in het
jaar 1496, met de Spaansche Princes se
Johanna, Bruid van hertog Filips van
Oostenrijk, op eenmaal honderdvijfen
dertig Schepen ter Reede
De "gouden eeuw" van
Arnemuiden
De bloeiperiode van het huidige Arne
muiden ligt vooral in het tijdsbestek
1470-1570, wat wel de Arnemuidse
"gouden eeuwwordt genoemd.
Ongekend was de bloei, scheepvaart,
handel en bedrijvigheid op de rede
voor en in Arnemuiden in deze
periode. Weliswaar was er na 1570 tot
het midden van de 17e eeuw nog
3ierffet
DuUaeft
Arnemuiden rond 1550.
CONSENT NR. 18. VOORJAAR 2002
Z irrtrjK
jmtmts. a
km* o
€hrt*2ti
O Sdttrff
Kaart Arnemuiden omstreeks 1600. De noordrichting bevindt zich rechtsboven.
CONSENT NR. 18, VOORJAAR 2002
