8
je zo'n anderhalve kilo
gepelde garnalen.'
De grootvader van Richard
was ook leurder. Hij leurde
in Dendermonde.
Richard: 'Hij was niet
alleen een groot leurder, hij
was ook een groot drinker.
Die is dikwijls naar huis
gekomen dat hij zat was,
dan kroop hij in zijn
hondekar. De honden
wisten precies de weg naar
Kieldrecht. En Dender-
monde-Kieldrecht, ik denk
toch dat het vijfendertig
kilometer is. Op maandag
was er nooit marchandis
omdat er dan niet gevist
werd. Dat noemden ze in
Nieuw Namen 'de dag van
de leurders'. Dan liep het
hele dorp vol zatte mannen.
In Nieuw Namen had je
tientallen café's. In Emma-
'Ja, ja, Petrus en maandagmorgen om
twee uur gaan we weer'
Petrus Praet wist natuurlijk genoeg. Hij
vertrok die maandagochtend nog veel
vroeger en was vóór zijn oom aan het
Sloe.
Richard: 'Nou kommen we aan Fort
Rammekens, achter den hoek van Bors-
sele...da's nu allemaal industriege
bied, maar toen keek ge over de
schorren.. We zagen boven die
schorren da' witte mastje van Petrus. Ik
hoor Staf nog vloeken: "die verdoem-
mese lange smeerlap is me voor. Ik zeg
tegen Staf: "Wie is da dare?"
"Ah, die lange Petrus, die hedde mij
afgeloerd."
Ik zeg heel onschuldig tegen Staf: "Hij
hedde gister nog bij ons gewiest."
Nou toen kwam de aap uit de mouw. Ik
werd door Staf z'n vloeken aan het dek
genageld.
"Gij lelijke varkenskop" was nog het
netste.'
Leuren
De garnalen en de vis werd gelost in
alle kleine haventjes zoals Emmahaven.
Celine van der Heijden: 'De garnalen,
daar kwam een voerman om, die bracht
ze naar huis ee..dan kwamen de leur
ders van Kieldrecht bij ons thuis, 't Is
nog een tijd geweest dat we moesten
teirlingen (dobbelen) omdat er zo
weinig was. Soms zat het
stampvol in huis. Bij moeder is
het nog geweest dat, als de leur
ders kwamen, wij in de stal
moesten zitten mee een keerske.
Zo rond '60 was 't slecht in de
visserij. Ik zeg tegen m'n man:
"Gij gaat varen dan zal ik de baan
gaan doen". Dan ging ik op de
fiets naar Beveren. De eerste keer
ging mijn man mee, 't was een
wreed brave man zunne. Ik kwam
daar en ik riep zover as d'ak
roepen kon: "Verse gernaat'. Mijn
man was er beschaamd van.'
Richard Bleijenberg herinnert zich
dat ze als het een goed jaar was in
de maand september, wanneer de
garnalen volgroeid waren soms
vangsten van driehonderd kilo aan
de wal zetten. Meestal bracht
Richard de vangst snel op de fiets
naar het huis van Staf.
'Daar stond dan een rij mensen aan de
deur te wachten met een emmerke. Ze
kwamen de garnalen halen om te
pellen, ze kregen dan zoveel francs de
kilo. Uit een emmer van vijf kilo haalde
haven dronken de vissers maar ook de
leurders na het binnenkomen van de
schepen ook graag een pint. Je had er
een stuk of zeven café's, nu is er nog
één.
De grens had zijn nadelen maar ook
zijn voordelen. In de Eerste Wereld
oorlog - België was in oorlog, Neder
land was neutraal - mochten de Belgi
sche vissers niet meer vissen. Dat bete-
9
't Is allemaal weg
Richard Bleijenberg denkt met
weemoed terug aan vroeger:
'Zeehonden, ik heb er zoveel gezien.
De eerste zeehonden kwamen we altijd
tegen op de platen van de Zandvliet
voor d'n ouden Doel. Recht voor de
Zandvlietsluis van Antwerpen. Soms
wel een stuk of vijftien bij elkaar. Ja dat
vond ik machtig. Aan Valkenisse lagen
er ook altijd heel veel. Bruinvissen
zwommen hier veel voor de stevens van
die snelvarende mailboten van
Antwerpen naar Harwich en Londen.
Ook zaagt ge veel vogels en er zaten
veel soorten leven tussen de garnalen:
zeekatten, inktvissen en grote Chinese
krabben.
Als ge dan terug denkt, wat is er nog
van over. De Schelde is gewoon een
riool geworden. Er wordt niet meer
gevist. En als ge de horizon afkijkt van
Zandvliet naar de Kruispolder, de
romantiek die er vroeger was, die is er
niet meer. De getijdehaventjes zijn
weg. Het oude haventje van den Doel,
Emmapolder, ge had de Paal, de
Kruispolder. Baalhoek daar kon ge
ook nog binnen, Walsoorden en ga zo
maar door. Ik heb nog in Hoofdplaat
een bedrukt gezicht dat menig visser op
de Krammerplaat of bij Viane op
mosselzaad viste, terwijl zijn gedachten
bij de draaiorgels toefden. Vergauwen
(zie ook artikel Kieldrecht in België)
schrijft: 'Niet alleen zij hadden
bedrukte gezichten, want de herbergiers
zegden wel eens zuchtend tegen elkaar
"Die kermis zal niet veel zijn, want de
schippers zijn niet thuis".
Richard: 'Als in het late najaar het
vissen niet meer te doen was, dan
begon er een gezellige tijd, want dan
ging je netten herstellen achter de
warme kachel. IJverig boeten en breien
met warme klompen aan en met een
pruim tabak rond de Leuvense kachel.'
Ook Celine herinnerde zich de gezellig
heid: 'In de winter dan werden de
netten gemaakt, in dat kleine huisken
allemaal en dan moest u d'r over
trappen ee..wilde ge van de kamer
naar de keuken. Vader boette en ons
jongens breidden. De botnetten
moesten ook nagekeken worden. D'r
moest vanonder lood aangemaakt
worden en van boven kurk'
kende goeie tijden voor de vissers aan
de Nederlandse kant van de grens. Na
de Tweede Wereldoorlog kwam er een
wet die gebood dat de garnalen niet
meer lukraak op kleine haventjes
verkocht mochten worden. Het moest
allemaal via de vismijn in Breskens.
Dat had natuurlijk met belasting te
maken. Veel vissers aan de Neder
landse kant van de grens gingen hun
garnalen naar Doel brengen.
'In de jaren '50 was dat een rijkma
kerij' zegt Richard Bleijenberg, 'Er
werd geen belasting op betaald en dan
stond je niet bekend..ee'
De winter
September was altijd het hoogtepunt
van het garnalenseizoen. Maar het was
ook kermis in op Emmahaven, die
begon op de derde zondag van
september. Er werd door veel vissers
een week gestopt met vissen om te
gaan feesten. Als knecht kreeg je een
flinke zakcent. In die week gingen ook
de schepen op de helling, de zeepokken
werden eraf gehaald. Maar niet elke
visser stopte. Want de opening van de
mosselbanken had vaak plaats op de
dinsdag voor de kermis. Het was met
CONSENT NR. 19, VOORJAAR 2003
De hengst TH 22 onder zeil.
Sjarelke Tok, visserman te Nieuw Namen, ca. 1985.
De botter CLN 3 van Jan den Bodde, de laatste visser van Emmahaven, ligt weg te rotten. Ca. 1980.
CONSENT NR. 19, VOORJAAR 2003
