De mensen van de TH 49
18
Jan Hendriksen
Wat waren dat nu voor mensen,
vissers zowel als watersporters, die
op de TH 49 hebben gevaren? We
hebben dat als redactie opgetekend
uit de monden van hun kinderen,
soms kleinkinderen. Bij de familie Van
Waes mocht dat niet lukken. Maar
met vader en zoon Ivens, de gebroe
ders Schot en familie De Leeuw zaten
we uitgebreid om de tafel.
We zoeken Adri Ivens (geb. 1939) op in
Graauw, in Oost Zeeuws-Vlaanderen.
We kiezen bewust de week na Kerst
2005 want dan kan zijn zoon Manfred
(geb. 1965) die in Den Haag woont, er
ook bij zijn.
Hun verhaal gaat natuurlijk over de
periode van 1926 tot 1929 toen de
houten hengst eigendom was van de
familie Ivens. In september 1926 koopt
Andreas Ivens de hengst Z18 met roei
boot van Van Waes. De broers Ivens zijn
mosselvissers van Graauw dus het schip
wordt omgenummerd naar GR 13.
Drie van de vier broers Ivens doen mee.
Het is niet duidelijk waarom de toepas
selijke naam van de hengst: "Drie
Gebroeders" toen veranderd is in "Twee
Gebroeders"
Adri: 'Dries (Andreas) was mijn groot
vader, dan had je broer Frans en broer
Nuls (Cornelis).
Er waren twee schepen in de familie,
een lemmerjacht van 1902: de GR 48 en
de hengst GR 13 (de latere TH 49). Ze
hadden allebei geen motor. De broers
pachtten mosselpercelen helemaal bij
Burghsluis, onder de Stompetoren, in
de Zandkreek tussen waar nu de sluis is
en Wolphaartsdijk en hier in de Wester-
schelde recht tegenover Terneuzen
op de Middelplaat. Omdat alles op de
zeilen ging, bleef het schip voor het
weekeinde soms in Yerseke liggen en
de mannen kwamen dan op de fiets naar
huis of ze bleven over.
Het mosselseizoen liep meestal van
juli tot februari. Wanneer het mossel
seizoen slecht was geweest dan werd er
's winters ook wel gekuild. Dan vingen
ze wijting en schardijn (sprot). Dat
kuilen gebeurde tussen de Hoge Platen
en de Zeeuwsvlaamse wal maar ook bij
Walsoorden. De vishandelaren zaten
veel in Kieldrecht. De mossels en de vis
werd aangeland in Emmahaven. Vóór
de tweede wereldoorlog zullen ook wel
mossels naar Philippine zijn gegaan.'
'Ja' vult zoon Manfred aan 'Graauw
had z'n eigen haven tot 1852 want toen
is de Van Alsteinpolder ingepolderd. De
haven is toen naar De Paal verplaatst.'
19
Dan vertelt Adri nog over zijn eigen
visserijtijd. Inmiddels is er wel een
borreltje op tafel gezet.
'In 1954 - ik was toen 15 jaar - ben
ik gaan vissen met mijn vader op dat
ijzeren lemmerjacht GR 13. Later is
daar een kotterkop voor gezet. Dan
gingen we 's maandagsmorgens weg
naar de Waddenzee om mosselzaad.
Soms bleef het schip liggen en kwam je
met een speciaal geregelde bus terug. In
de periode na de tweede wereldoorlog
werden de vissen vaak ontschubt. De
schubben dienden als grondstof voor de
vliegtuigindustrie. Een kilo schubben
bracht 30 tot 40 gulden op. Net als de
in een net gevangen. Die visser, Van
Dijke uit Tholen, had ook een vergun
ning om zeehonden af te schieten, nou
hij schoot er heel veel.
In '59 ben ik gestopt met vissen. Het
ging in die tijd slecht met de mosselvis
serij. In het kader van een omscholings
regeling mocht ik naar de MTS. Later
heb ik ook nog HTS gedaan en heb
ik meer dan dertig jaar in de techniek
gewerkt. Als hoofd onderhoudsdienst
bij een fabriek van telefooncentrales.'
Jaap (geb. 1930) en Andries Dries, geb.
1935) Schot bezoeken in december 2005
de Timmerfabriek van de Scheldewerf
in Vlissingen waar de TH 49 volledig
gerestaureerd wordt.
Dries zegt bij binnenkomst al meteen:
'Ik heb helemaal niks meer hoor met
die houten schepen en zelfs niet met dit
schip, 't Is toch allemaal nieuw hout.'
Maar naarmate hij meer ziet van de
zorgvuldige manier waarop Cees Droste
en zijn mannen bezig zijn, verandert er
wat. En wanneer hij merkt dat we als
CONSENT-redactie geïnteresseerd zijn
in elk detail, zegt hij verwonderd: 'Zo,
da's wel biezonder wat jullie hier doen!
in het Land van Saeftinghe) een weer
had. Zo'n wigvormige fuik van stam
metjes en takken van honderden meters
lang zoals je achterin de Oosterschelde
nog hebt. Bij afgaand tij zwom de
ansjovis in die weer en werd achteraan
Jaap: 'Voorheen was er een hoogaars in
de familie, dat was de TH 49, omdat we
vanuit Tholen visten. Dat schip was aan
vervanging toe en mijn grootvader, Jacob
Job Schot (1874-1951) kocht in 1929 een
hengst van de broers Ivens uit Graauw,
toen nog zonder motor. Dus kreeg die
hengst het nummer TH 49. De motor, een
9 pk ABC is er pas in 1946 ingekomen.
Adri: 'In de eerste wereldoorlog
brachten de vissers van De Paal de
mossels ook wel naar Antwerpen. Vanaf
de jaren twintig tot ongeveer 1950
voeren de vissers met eikaars mossels
naar Antwerpen. Weet je waarom? Dan
kon je als visser niet stiekem op de sluis
een emmertje mossels verkopen, want
die waren niet van jou. En de hande
laar in Antwerpen wist dat hij precies
kreeg wat was afgesproken. Alleen
katholieken voeren ook op zondag naar
Antwerpen. De verstandhouding tussen
katholieken en protestanten was goed.
Alleen op zondag dan groette je mekaar
niet of nauwelijks.'
Manfred: 'Van het schip waar jullie
voor komen, de houten hengst GR 13
hebben we helaas geen foto's. In 1929
is de houten hengst GR 13 verkocht aan
Schot op Tholen en kwam het ijzeren
lemmerjacht GR 13 in de familie. De
houten hengst GR 13 gaat dan TH 49
heten, het nummer waaronder jullie
hem kennen.'
vis werden
die schubben
gemijnd in
Breskens.
Tot in de jaren
zestig werd er
mosselzaad
gevangen op
de platen bij
De Paal. Eerst
kwamen alle
mosselvis
sers, ook die
van Tholen en
Yerseke eind
December 2005, Graauw. ^gUStUS naar
de kermis op de
Paal. Meteen
na de kermis ging de mosselbank open
en gingen alle vissers op jacht naar
mosselzaad.
Je had het mosselkantoor in Bergen op
Zoom en dat reguleerde de hele mossel
vangst en handel. Het kantoor zei wie
hoeveel mocht aanbrengen. Je moest
dan de mossels naar Yerseke brengen
maar ook wel naar Bergen zelf.'
'En ik weet ook nog' zegt Adri 'datje
na de oorlog in de Ijskelder een geul
Honoré van Waes (tweede van links) palavert op de kaai van Zeebrugge (ca. 1920).
CONSENT NR. 22, VOORJAAR 2006
1935 in Paal. V.l.n.r.: Piet Ivens, Joos Ivens, Dries Ivens, Joos Serie en Frans Theenaert. Bron: "Heft aan
o broeders van De Paal". Met dank aan Piet Scheerders.
V.r.n.l.: Adri Ivens, zijn zoon Manfred en zijn vrouw.
CONSENT NR. 22, VOORJAAR 2006
