ZEILK \\KEr<
14 CONSENT 1 NR. 24 [VOORJAAR 2008
Zeilmakersbankje van Klaas van de Gruiter
De plank er voor is om messen te slijpen
In Enkhuizen was sinds begin 1900 aan de Oosterhavenkade
de zeilmakerij Hooiveld. Gevestigd in wat nu een gebouw van
het Zuiderzeemuseum is, maar nog steeds met "zeilmakerij"
op de muur en een zeilmakerswerkplaats binnen.
Klaas van de Gruiter
Hooiveld wilde een depot vestigen in Zeeland en benaderde
daarvoor Kees van de Gruiter. Die had daar wel oren naar. Hij
verhuisde in 1919 van Veere naar Vlissingen en vestigde zich
als zeilmaker op het adres Nieuwstraat 17. Van toen af aan
konden nieuwe zeilen door de vissers besteld worden bij
Van de Gruiter. De grote zeilen zoals grootzeil, fok en kluiver
werden dan gemaakt bij Hooiveld in Enkhuizen. In Vlissingen
maakte Van de Gruiter alleen de bijzeilen zoals kleine kluivers,
die pikkertjes genoemd werden. De kant-en-klare zeilen uit
Enkhuizen werden door Hooiveld meegegeven aan vissers die
van de Wadden op de terugweg waren naar Vlissingen. Van de
Gruiter tuigde het schip dan met de nieuwe zeilen, touwwerk
en blokken. Zo nodig werden nog aanpassingen gemaakt. En
één keer in de drie, vier weken kwam Hooiveld naar Vlissingen
om af te rekenen. De oudste broer van Kees ging als leerjongen
bij Hooiveld in Enkhuizen werken. Hij trouwde de dochter van
de baas en zette een bedrijf op in Andijk. Eerst maakte hij daar
zeildoeken broeken die gebruikt werden om over de grond te
kruipen in de bollenvelden. Later werden zeilen toch belang
rijker. Dit bedrijf Van de Gruiter bestaat nog steeds en maakt
nu dekzeilen voor vrachtauto's
In de tijd van Kees van de Gruiter waren de schepen spriet-
getuigd. In de snijboeken van Hooiveld, die nu in het archief
van het Zuiderzeemuseum liggen, staan de maten van diverse
spriettuigen gemaakt voor Vlissingse (VLI 18) en Arnemuidse
(ARM 2) hoogaarzen. Na de ramp van 1924, waarbij 4 spriet-
getuigde hoogaarzen uit Arnemuiden omsloegen en 15
vissers verdronken, verdwenen de spriettuigen geleidelijk
aan. De schepen werden voortaan gaffelgetuigd, makkelijker
hanteerbaar en veiliger. In 1936 kwamen Aart (1912) en Klaas
(1917), twee zoons van Kees van de Gruiter, ook in de zaak. Het
depothouderschap voor van Hooiveld hield op, Van de Gruiter
werd een zelfstandige zeilmakerij. Rond 1920 werden de eerste
motoren in de vissersschepen ingebouwd. Eerst nog als hulp
motor bij de zeilen. Maar na 1945 en zeker na 1953 werd er niet
meer op de zeilen gevist. Door de ontwikkeling van de motor
werd het zeil gestreken. Alleen jachten hadden nog zeilen
nodig. Van de Gruiter maakte nog wel zeilen maar het maken
van zonweringen bracht het meeste werk. Markiezen voor het
Strandhotel en voor Hotel Noordzee-boulevard in Vlissingen,
het was al zonweringen wat de klok sloeg. Van de Gruiter zette
heel Walcheren in de markiezen. In 1952 overleed Aart. Klaas
nam het bedrijf over en verhuisde in 1955 naar Nieuwstraat
8 in Vlissingen. Op een hoek, met een klein pleintje er naast.
Daar stonden dan de motoren en de draaiorgels die Klaas als
liefhebberij verzamelde en repareerde. Onder Klaas groeide
het bedrijf verder en werd: "Van de Gruiter, voor markiezen,
zonneschermen en rolluiken. Zeilmakerij. Tentenfabricage.
Handel in visserij en scheepsbenodigdheden".
In 1962 werd bij C.A. Meerman in Arnemuiden de hoogaars
Kraagbeer te water gelaten. Dit was de op een na laatste
hoogaars die op de werf van Meerman gebouwd werd. Het
zeilplan voor de Kraagbeer werd ontworpen door J.K. Gipon.
Hij schreef in de Waterkampioen van 12 juni 1962 een artikel
over de bouw van de Kraagbeer.
"Niet alleen het schip had verder de aandacht nodig, maar ook
moest worden gezorgd voor een zeiltuig. Daartoe werd de zeil
makerij Gebr. De Gruijter te Vlissingen opgezocht Deze zeilma
ker had reeds eerder zeilen voor een hoogaarsjacht gemaakt en
werd aangeprezen om zijn goede snit en degelijke werk. De zeilen
zouden gemaakt worden van bruin, indanthren geverfd katoen
doek van een stevige en goede kwaliteit, genaaid met witzeilgaren
CONSENT NR. 24 VOORJAAR 2008 15
Edison weg 1
Nieuwstraat 8, nu.
Nieuwstraat 17, nu.
en gelijkt met hennip lijkentouw. Ook het verdere tuigwerk moest
degelijk en goed zijn, waarbij vooral de blokken speciale aandacht
kregen. Hiervoor werden niet de alom in de handel gebrachte zo
genaamde jachtblokken genomen, maargoede blokken met pok
houten schijven. Het touwwerk bestond uit eerste kwaliteit jacht-
manilla, terwijl voor de grootschoot gevlochten katoentouw werd
genomen
Indanthren geverfd katoendoek was kleurecht geverfd. Dus
al bruin als het zeil gemaakt werd. Een hele verandering met
daarvoor toen de witte zeilen na een week of zes met bolus
bruin gemaakt werden en daarna regelmatig die conserve
rende behandeling moesten ondergaan. De blokken die Van
de Gruiter leverde kwamen van Van der Neut in Lemmer, een
bedrijf dat nog steeds bestaat en nu vooral gespecialiseerd is
in masten.
Kees van de Gruiter, de zoon van Klaas, heeft de Kraagbeer
zelf getuigd, en een jaar later de Gornaet. Dit was het laatste
schip dat op de werf van Meerman gebouwd is. Het werd ge
tuigd volgens het zeilplan van de Kraagbeer. Een van de grote
projecten was het tuigen van de Antigoon in 1964. Rens van
de Gruiter moest dan tussen de middag zijn brood bij vader
Klaas aan boord van de Antigoon opeten. Tijd om naar huis te
gaan om te eten had Klaas niet.
Later kwam er vraag naar surfzeilen. Maar tegen de goedkope
landen viel niet te concurreren. Het Sloegebied werd ontwik
keld en zodoende kwam er vraag naar industriezeil. Tegen
woordig is industriezeil het enige zeil dat nog gemaakt wordt
bij Van de Gruiter. De zeilmakerij Van de Gruiter ontwikkelde
zich naar een zaak van:"artikelen voor scheepvaart, industrie
en watersport, werkkleding en werkschoeisel". In 1974 verhuis
de het bedrijf naar de Edisonweg no 1 in Vlissingen. Kees van
de Gruiter en zijn broer Rens, Jolanda, de dochter van Kees en
haar man, zijn nog steeds bij de firma betrokken.
het pand Nieuwstraat 17 in 1943
