Mosselhandelaars in Mechelen
24 CONSENT 11®. 28 VO
VERMORCKEN
Pierre Corneille VERMORCKEN uit Kieldrecht vestigt zich in
1868 in Mechelen. Hij werkt eerst als 'gargon batelier' (beurt
schipper- of scheepstrekkershulpje) en wordt later vishande
laar. Het is bekend dat Kieldrechtenaren in die tijd garnalen en
vis met bakfiets of hondenkar in Mechelen komen uitleuren.
Mogelijk is Pierre Corneille één van hen. Zijn zoon Jaak Féli-
cien wordt in 1892 een eerste maal vermeld als visverkoper-
mosselhandelaar. In 1913 legt hij de eed af als viskeurder: "Ik
zweer myne bediening getrouwlyk te zullen vervullennadat hij
zich ertoe verbonden heeft geen handel in "verschen visch"
meer uit te oefenen. Waarschijnlijk heeft hij de mosselhandel
niet afgezworen en omdat de viskeurders ook de mosselen
moeten keuren doen twee mosselhandelaars, A. Tambuyser
en G. Imberechts hun beklag bij het gemeentebestuur. Ze
schrijven letterlijk: "zoo vinden wij het zeker onpraktisch dat U
juist een mosselhandelaar als keurmeester benoemd. Ook daar we
in geene al te vriendelijke termen met hem omgaanen hij voor
alles in staat wordt geacht, zoo vrezen we de ergste misbruiken
van zijnentwege, misbruiken die hij natuurlijk zal aanwenden om
zijnen mosselhandel te bevoordeligen en onzen handel juist on
mogelijk te maken en ons in den grond te boren". Het is duide
lijk geen grote liefde tussen deze heren, want op 15 mei 1917
moet het stadsbestuur nog een besluit uitvaardigen waardoor
de mosselinvoerders verplicht worden de keurmeesters te ver
wittigen bij nieuwe aanvoer. In 1921 staat J.F. Vermorcken nog
altijd ingeschreven in het bevolkingsregister als 'viskeurder'.
Een paar jaar later is er volgens de verslagen van de afdeling
Bruinisse van de 'Bond van Mosselkwekers' beslist om contact
op te nemen met meneer Vermorcke met de bedoeling hem
aan te stellen als kwaliteitscontroleur in Mechelen in opdracht
van de Nederlanders. Het is niet duidelijk of hij werkelijk deze
functie heeft uitgeoefend.
IMBERECHTS
In het bevolkingsregister van 1890 vinden we Guillaume Imbe
rechts gehuwd met Christine Vermost, eerst op de Zoutwerf
31 en later op 2 maart 1900 met een eerste inschrijving op
Quai aux Avoines 1 (dit is de Haverwerf waar de mosselkaai is;
bevolkingsregisters zijn tot 1900 opgesteld in het Frans). Het
echtpaar baat op dit adres de herberg 'Schildeke van Leuven'
uit. Guillaume (Willem) staat achtereenvolgens vermeld als ko
pergieter, dagloner, herbergier en mossellosser, zijn vrouw als
herbergierster. De naam 'Schildeke van Leuven kan verwijzen
naar de overslag die hier voordien moest gebeuren voor trans
port stroomopwaarts naar Leuven en Diest. Van 1900 tot 1964
is deze herberg de zetel van de firma. In de zaak worden oes
ters en mosselen geserveerd voor de betere burgerij van de
stad. Op het uithangbord staat 'moules parquées'dit wijst op
de beste kwaliteit witte vette mossels die rauw gedegusteerd
worden.
Hun kinderen en schoonkinderen werken mee in de zaak
en bouwen deze uit tot één van de grote exportfirma's van
Zeeuwse mosselen naar Frankrijk.
De firma wordt in 1929 door Willem Imberechts, de zaakvoer
der, ingeschreven in het Register van Koophandel. De registra
tie vermeldt 'handel in mosselen', Haverwerf 1. In 1936 wordt
een 'maatschappij in gezamelijken naam' opgericht: 'IMBE
RECHTS EN KINDEREN'. Bestuurders zijn Willem Imberechts
en Martinus Peremans, één van de schoonzoons. Hetzelfde
jaar volgt een uitbreiding van de activiteit met de vermelding
'handel en vervoer van allerhande koopwaren' en kunnen we
ervan uitgaan dat dan reeds een 'camion' aangekocht was.
(foto 10)
In 1941 is er een inschrijving met vermelding 'export' maar we
weten uit Zeeuwse bronnen dat de firma vóór WO II al sterk
aanwezig is in de uitvoer naar Frankrijk: 900 ton in het seizoen
'37-'38,1700 ton in '38-'39.
CONSENT NR. 28 VOORJAAR 2012 25
8 Vlaamse mosselhengsten in Mechelen ca 1910
9 Mechelen: de mosselboot wordt gelost, de mosselen
worden gewogen en verpakt voor export
10 Vrachtwagens van groothandel Imberechts
11 Willem Imberechts
Op 26.09.1949 wordt de 'N.V. IMBERECHTS EN KINDEREN' op
gericht en de statuten worden gepubliceerd in het Staatsblad
van 02.09.1949. Merkwaardig aan deze statuten is het feit dat
er verwezen wordt naar een overeenkomst die op 20.06.1926
gesloten werd tussen W. Imberechts en de 'Brasseries et Mal-
teries de la Pleine' met zetel te Mechelen (Oude firma Charles
Lamot). De brouwerij heeft recht van doorgang en een voor
kooprecht op het eigendom Haverwerf no. 1. Verder verplicht
W. Imberechts zich ertoe: "te nemen alle bieren zonder uitzon
dering die in het hierboven beschreven goed (de herberg) zullen
gesleten worden, ze te verkopen aan den gewonen prijs en geen
andere bieren te slijten uit een ander brouwerij voortkomende".
Hierbij is ook vastgelegd dat elke overtreding zou kunnen aan
leiding geven tot een schadevergoeding van 500 frank, in die
tijd een klein fortuin!
Dezelfde inschrijving vermeldt een bijhuis aan de Spruitstraat
6, Yerseke, Nederland. In 1964 wordt de exploitatie verplaatst
naar de Mgr. Van Nuffelstraat 17-19 in Mechelen wanneer aan
de Haverwerf plaats geruimd wordt voor de grote uitbreiding
van de brouwerij Lamot.
De schipper van de mosselboot wordt ontvangen door Wil
lem Imberechts (foto 11). Deze berekent op een bord hoeveel
ton mosselen hij nodig heeft voor export en om de bestel
lingen te kunnen uitvoeren die winkels en leurders geplaatst
hebben. Daarna wordt de prijs onderhandeld. Willem is in de
handel bekend als de 'baron'; mogelijk zien de mosselvissers
een gelijkenis met de oesterbaronnen die ze in Zeeland ken
nen. Van bij de aankoop van de eerste vrachtwagen, vóór WOII
wordt er elke dag naar de universiteitsstad Leuven gereden,
mosselen zijn in die tijd 'goedkoop studentenvoedsel'. Verder
vervoert men naar Frankrijk (Parijs en St.-Quentin) en Luik,
Tienen en St.-Truiden.
Nog een paar andere families zijn actief geweest in de mossel
handel in Mechelen:
- Edouard VERBERCKMOES: garnaalverkoper uit Kieldrecht die
zich in 1912 in Mechelen vestigt, firma actief tot eind 20e
eeuw.
- TAMBUYSER: van 1856 tot 1930 zijn er talrijke vermeldingen
van deze familie.
- NEES: van 1905 tot zeer recent, de laatste van de Mechelse
mosselgroothandels.
Beeld
(2) Collectie Stadsarchief Lier- erfgoedbank
kempens karakter, www.kempenserfgoed.be
(4-5-6) 'Schoon Lier', film uit 1937, door Leo Raymakers
(1-7-8-9) Stadsarchief Mechelen
www.beeldbankmechelen.be
(3-10-11) privé archief
Dit artikel is de neerslag van een breder onderzoek naar water
erfgoed in Mechelen en Lier. Werktekst, bronnenregisteren een
aantal elementen zijn op vraag en digitaal beschikbaar:
rene.vanhoren@hotmail.com
Het onderzoek loopt verder, alle informatie is welkom.
Dank aan de medewerkers van het Stadsarchief Mechelen en Lier.
Bronnen:
Stadsarchief Mechelen
(beeldbank, leeszaal, bevolking, verzameling Berlemont),
Stadsarchief Lier (beeldbank, bevolking, leeszaal)
Zeeuws Archief Middelburg
