4
//</y.
"c2NVI
Zy Ay*'<:^
S^',/^^L^:y
f
f/K {yLc u ^z z4yVy/< O y
Weltevrede 1930
De Punt in Middelburg
Op de werf van Meerman
De Rietaak 'Bastiaan'
De Klipper 'Louise'
De zand- en grinthandel
van Ouwerkerk B.V.
6 CONSENT NR. 28 VOORJAAR 2012
x - A'/
A S/zdUrt
A ,Z Z/*
T^V- 'As&oisg't. S
Av/2
ZAZT j i
ysstj /a-
/A/ k///^ W/ ■ir>
Koopovereenkomst
Punt 5 te Middelburg
v> 2- v*.
-^éfA
yt-mZC. -£■)&*
J K /é^CZ
De Hollandse boot, waarin hier de kinderen spelen, zien we
op alle afbeeldingen van de schepen van de familie. Hij wordt
voornamelijk gebruikt voor het vervoeren van de schragen.
Deze schragen steunen, zoals op de foto te zien is, de loop
planken. Het is verleidelijk te veronderstellen dat het steeds
dezelfde bijboot is. Tot 1955 ligt deze zwaargebouwde boot
voor de kade, en vaart schrijver dezes er in. Helaas wordt hij
tenslotte gekraakt bij een ongelukkige manoeuvre van een
binnenvaarder.
In 1885 Koopt Willem I het huis Coppenhage O 219 wat nu
Punt 5 is. Punt 11, waar nu nog Theo van Ouwerkerk woont is
zelfs nog langer in bezit van de familie. Deze huizen zijn vier
generaties lang het middelpunt van de zandhandel. Voor de
huizen kunnen de schepen afmeren en op de kade wordt het
zand en veel later ook het grind opgeslagen. Op de prentbrief
kaart van voor 1900 zien we de masten van de 'Sophia Adriana'
en de 'Op Hoop van Zegen' die achter elkaar gemeerd liggen.
Achter het zand zijn ook de planken en de schragen voor het
lossen zichtbaar. Op de achtergrond zien we de gedenknaald
die in 1817 is opgericht bij de opening van de Nieuwe Haven.
De Punt voor 1900.
MÏMHXm ito
Ruim honderd jaar wordt De Punt gedomineerd door de zand
hopen. Later komen daar de trechters bij die gebruikt worden
om het zand en grind in karren te laden.
Het is een arbeidsintensief karwei om het zand met krui
wagens op de kade te lossen.
Later worden de door motoren aangedreven lieren gebruikt.
De bak waarmee gelost wordt is goed zichtbaar, evenals de
kraan en transportband.
Regelmatig komen boerenkarren getrokken door twee
Zeeuwse knollen grind laden. Destijds het beste materiaal om
het erf mee te verharden. Op vaste momenten is het dan alle
hens aan de kade. De paarden moeten vastgehouden worden
omdat de fabrieksfluit van de lampenfabriek de Vitrite loeit.
Het komt namelijk voor dat de beesten zo schrikken van de
sirene dat zij achteruit steigerend de kar over de kaderand drei
gen te duwen. Pas in 1971 keert de rust terug op De Punt. Dan
verhuist De zand- en grinthandel van Ouwerkerk B.V. naar
de Arne, het zijkanaal van het kanaal door Walcheren wat naar
Arnemuiden leidt.
De 'Johanna Maria' is een luxe motor van 200 ton die in 1936
gebouwd wordt in Heusden bij de werf van De Haan en
Oerlemans. Het schip is genoemd naar de vrouw van Willem
III. Het wordt gebruikt om zand en grind van de grote rivieren
te halen.
Natuurlijk past dit motorschip niet in het kader van dit artikel.
Toch wordt er aandacht aan besteed want de lotgevallen van
dit schip en die van de 'Weltevrede' tijdens de 2e wereldoorlog
zijn nauw met elkaar verbonden.
In 1940 wordt de 'Johanna Maria' gevorderd door het
Nederlandse leger en geladen met zeemijnen. Na het bom
bardement van Middelburg wordt het schip naar de Braakman
gedirigeerd, maar Willem III probeert, met een groot deel van
de familie aan boord, te ontsnappen naar Engeland. Helaas is
de monding van de Westerschelde geblokkeerd door marine
schepen en moet hij omdraaien.
Uiteindelijk toch in de Braakman wordt het schip met zijn
gevaarlijke lading tot zinken gebracht door de zich terugtrek
kende Franse troepen. Zij nemen aan dat mijnen ontploffen
voor ze in handen van de Duitsers vallen.
Gelukkig weet Willem III de 'Johanna Maria' op een zandbank
te zetten, het lek bij laag water te dichten, en de mijnen on
schadelijk te maken.
Terug in Middelburg wordt de voor die tijd moderne luxe motor
weer gevorderd, nu door de Duitsers. Zij willen er ook mee naar
Engeland varen. Maar na de oorlog wordt het schip na lang
zoeken zwaar beschadigd teruggevonden in een Noors fjord.
-s
Weltevrede 2010
De Louise Korevoer
Omdat de vrees bestaat dat ook de 'Weltevrede' door de Duit
sers misbruikt zal worden besluit men de boeieraak op de
helling van de werf in Arnemuiden te zetten. Het schip wordt
onbruikbaar gemaakt door tuig en motor elders te verstop
pen. De familie woont aan boord omdat het verwoeste Mid
delburg geen plezierige omgeving vormt, en Arnemuiden als
"Rode Kruis"-stad geacht wordt veiliger te zijn.
Helaas houdt een Engelse jager geen rekening met de status
van Arnemuiden en laat een bom vlak naast de 'Weltevrede'
vallen. Willem III en Johanna Maria slapen op dat moment in
het vooronder. In dat vooronder is aan de kant waar de bom
valt een vlaggenkast aangebracht. In die kast zijn de stijf opge
rolde seinvlaggen geborgen. Er ontstaat een gat in het schip.
Maar de granaatscherven worden gesmoord in de vlaggen.
De vlaggen zijn aan flarden maar Willem en zijn vrouw komen
met de schrik vrij.
Enkele jaren na de oorlog, in 1953, wordt de 'Weltevrede' ver
kocht aan Ivo Meulemeester. Gelukkig redt deze Vlaming de
prachtige boeieraak van de verpaupering. Hij restaureert het
schip liefdevol en deskundig. Ivo bouwt er een stuurhuis op en
maakt ruim vijftig jaar lang vele reizen naar soms verre oorden.
In 2007 wordt het dan 106 jaar oude schip doorverkocht, weer
aan een Vlaming. Deze nieuwe eigenaar, Pieter Harms, geeft
opnieuw blijk van de liefde die onze zuiderburen hebben
voor oude schepen. Pieter is iemand die met deskundigheid
en doorzettingsvermogen de 'Weltevrede' renoveert zoals de
foto uit 2010 bewijst.
CONSENT NR. 28 VOORJAAR 2012 7
Nog vermeldenswaard is, dat in de jaren zestig de Rietaak
'Bastiaan' wordt aangeschaft. Oorspronkelijk ook een zeilend
schip, maar bij aanschaf al gemotoriseerd. Van deze ijzeren aak
van 91 ton zijn weinig gegevens bekend.
De 'Louise' is een prachtige tweemast klipper uit 1911, ge
bouwd in Woubrugge bij de werf van Boot. De broers Co en
Leo van Denderen uit Hulst varen er beurtgoederen mee.
Omstreeks 1960 wordt het schip door de fa. van Ouwerkerk
gekocht. Net als de 'Bastiaan' wordt de onttakelde klipper van
260 ton gebruikt voor het vervoer van plaatzand. Theo van
Ouwerkerk herinnert zich dat het een buitengewoon zeewaar
dig schip was.
De klipper wordt later door de nieuwe eigenaar K.J. v. d. Pol
omgebouwd tot cementtanker.
Gelukkig wordt ook dit mooie schip gered van de ondergang
en fantastisch gerestaureerd. Als tweemastklipper 'Korevaer'
met als eigenaars Jet en Hans Luining chartert het schip nu
met passagiers op het IJsselmeer.
Willem I vervoerde in 1850 per tocht met zijn hoogaars zeven
ton zand. Per jaar zal hij als zelfstandige zonder personeel
ongeveer vierhonderd ton omgezet hebben.
Tegenwoordig, honderd zestig jaar later, wordt het internatio
nale bedrijf geleid door de vijfde generatie: Ko, Jan en Anita
van Ouwerkerk. Daarnaast zijn nog vijftig vaste krachten werk
zaam bij het bedrijf.
In het begin was er één hoogaarsje. Nu bezit het bedrijf beun-
bakken, zandzuigers en zeehopperzuigers. In 1873 was er één
relatieschip, een aak van 8 ton. Tegenwoordig varen er vijftien
grote relatieschepen in dienst van de zand- en grinthandel.
De vierhonderd ton omzet per jaar op De Punt is aan het Arne-
kanaal vier miljoen ton geworden.
Willem V.
Bronvermelding:
Diverse fotoalbums van de familie Van Ouwerkerk.
Carla van Ouwerkerk: weet zich veel te herinneren van haar
vader Willem III.
Theo van Ouwerkerk: heeft grote kennis van de beschreven
schepen en de zandwinning.
PC. van Dijk, zwager van Pieter Johannes I: heeft de familie
beschreven.
Zeeuws archief: archief Rijkswaterstaat directie Zeeland.
Sluismeester Veere.
