Scheepjes verhuizen
Wanneer enkele jaren geleden het Antwerpse schepencollege het groene licht gaf voor de bouw van
een nieuw museum, namelijk het MAS, was dit tevens de start van een immense verhuisbeweging.
Voorbereiding
Verpakking
De scheepsmodellen
De kisten
De verhuis
Het Maritiem Park
8 CONSENT NR. 28 VOORJAAR 2012
André Boeck
Restaurator boten MAS/NSM
Het nieuwe museum moest onderdak gaan bieden aan
de collecties van het Nationaal Scheepvaartmuseum, het
Volkskundemuseum, en later toegevoegd, het Etnografisch
museum, en de collectie Dora Janssen, goed voor een kleine
480 000 objecten in totaal.
De gehele verhuisbeweging inclusief voorbereiding werd in
handen gegeven van de dienst Collectiebeleid, Behoud en
Beheer, dit is een overkoepelende dienst voor alle Antwerpse
musea die instaat voor de restauratie, conservatie, en transport
van de diverse kunstwerken. Binnen deze dienst werd een
aparte cel in het leven geroepen om deze verhuis in goede
banen te leiden, met aan het hoofd de verhuiscoördinator, ver
der bestaande uit de diverse restauratoren per discipline, met
als opdracht advies te geven, en controle uit te oefenen bij het
manipuleren van de diverse kunstwerken en objecten.
Verder werden er talrijke registratoren aangeworven om alle
objecten op een uniforme manier te beschrijven, te controle
ren, en in te voeren in een database.
Als laatste onderdeel van heel deze voorbereiding werd elk
object voorzien van een label met barcode. Aan de hand van
deze barcode kon men met behulp van een handscanner het
object gedurende het hele verhuisproces volgen, en eens
op zijn nieuwe bestemming de standplaats invoeren in de
database.
Door de grote verscheidenheid in de diverse collecties, groot,
zwaar, of juist klein en heel fragiel, was het onmogelijk om met
een standaard verpakking te werken.
Om nu ook niet voor elk stuk afzonderlijk een verpakking te
hoeven ontwerpen, of aan te kopen was het noodzakelijk om
zoveel mogelijk universeel verpakkingsmateriaal te vervaardi
gen. Dit kon dan mits een kleine aanpassing meerdere malen
hergebruikt worden voor verschillende objecten.
Eén voorbeeld van de vele die zijn toegepast, de collectie van
het Etnografisch Museum bevat een grote verzameling spe
ren, bogen, en schilden. De kisten die hier voor vervaardigd
werden zijn bewust 25cm langer gemaakt zodat in diezelfde
kisten nadien de hele collectie textiel van het zelfde museum
kon verhuisd worden, dus kostenbesparend.
Van een heel andere orde was de verhuis van de honderden
scheepsmodellen van het Nationaal Scheepvaartmuseum.
De burcht stak van zolder tot kelder vol met een hele armada
bootjes en schepen van diverse grootte, van 10cm lengte tot
400cm lengte.
Dit vroeg een totaal andere aanpak, even een kist aanpassen
was hier niet te doen, we moesten heel deze vloot rang
schikken op afmetingen.
Elk scheepsmodel, ongeacht de grootte, werd ingebracht
in een Excelbestand, zo konden uiteindelijk vijf groepen
scheepsmodellen samengesteld worden die tussen bepaalde
afmetingen vielen. Per groep werden dan de afmetingen van
de verhuiskisten vastgelegd.
Nu waren we het er van bij de start al over eens dat we
deze kisten zouden bijhouden en hergebruiken telkens een
scheepsmodel in bruikleen gegeven wordt. Terwijl we vroe
ger bij elke bruikleen van een scheepsmodel steeds een kist
moesten vervaardigen, zouden we in de toekomst steeds
transportkisten beschikbaar hebben, ongeacht de grootte van
het model (foto 1).
Om elk model tijdens de verhuis, maar ook later makkelijk
en veilig te manipuleren, zijn alle scheepsmodellen op een
grondplaat geplaatst. De afmetingen van deze plaat werden
bepaald door de grootste lengte en breedte van het model,
dus inclusief eventuele boegspriet, ra's, zeilen, etc. (foto 2).
Tevens vonden op deze grondplaten alle losse onderde
len een plaatsje, uitgesneden in de foamplaat welke op elke
grondplaat werd aangebracht om het model te fixeren. Elk
model heeft zo zijn eigen grondplaat gekregen met elk zijn
unieke barcode (foto 3).
Door de grondplaten iets groter te maken dan het erop staan
de model word vermeden dat de uitstekende delen van het
model ergens raken bij het transport, of opslag in het nieuwe
depot.
Terwijl één team zich bezig hield met de scheepsmodellen op
grondplaten te plaatsen en van de gepaste barcode te voor
zien, was een tweede team aan de slag met de fabricage van
de herbruikbare verhuiskisten.
Er waren verschillende eisen waar deze kisten aan moesten
van boven naar onder:
Grondplaten op voorraad
Scheepsmodellen op grondplaat
Scheepsmodel op grondplaat
Scheepsmodel in verhuiskist
Stapel verhuiskisten
voldoen. Stevig en makkelijk demonteerbaar, zo kon de kist
terug opgebouwd worden rond het model, in plaats van een
scheepsmodel in een gesloten box te proppen. Verder was
het van belang de kist zo licht mogelijk te houden zonder aan
sterkte te moeten inboeten, en eens gedemonteerd op een
kleine plaats te stockeren (foto 4).
Het finale ontwerp is een kist geworden met een frame in Alu.
profiel met panelen in multiplex 6mm dikte, een bodemplaat
van 18mm dikte, en voorzien van blokken langs onder om de
kist te kunnen verplaatsen met een geschikt transportmiddel.
Elk scheepsmodel werd voor transport vastgezet met elas
tieken op de grondplaat, daarna werd de grondplaat met het
model erop vastgeschroefd op de bodem van de kist.
In totaal werden voor de verhuizing van de scheepsmodellen
een dertigtal kisten gebouwd van vijf verschillende groottes.
Zo werden op enkele weken tijd een kleine 1200 scheeps
modellen verhuisd van de ene locatie naar de andere. Als ge
volg van deze verhuizing hebben we letterlijk alle modellen in
handen gehad, van het kleinste sloepje tot de grootste dwars-
getuigde scheepsmodellen, inclusief alle plat- en rondbodems
die het museum in zijn bezit heeft, hengsten, hoogaarsen
pavilioentjalken, boeiers, schokkers, botters, etc. Alle modellen
hebben nu een nieuwe standplaats gekregen, sommige in het
MAS, andere in het depot Hessenhuis, en nog een ander deel
in het centraal Depot op de Luchtbal.
Afbeeldingen van de diverse modellen ga je ook online
vinden op de beeldbank van de Antwerpse musea, die vind
je hier: http://www.collectieantwerpen.be maar door het
enorme aantal objecten dat moet gefotografeerd en inge
voerd worden gaat dit niet voor vandaag of morgen zijn.
9
CONSENT NR. 28 VOORJAAR 2012
Op de oude vertrouwde stek aan 'T Steen resten nu enkel
nog de grote schepen die een plaatsje kregen onder de oude
havenhangars, tot binnen enkele jaren zich ook hier een ver
huizing opdringt, de heraanleg van de kaaien, weetje wel.
Waar deze museumschepen terecht komen is op dit moment
nog niet helemaal uitgeklaard maar voorlopig worden de oude
stadsdroogdokken op het Eilandje weerhouden als mogelijke
nieuwe verblijfplaats.
Dit verhaal krijgt dus ongetwijfeld nog een vervolg.
