De steekhengst Boreas
door Tineke Appelo
De start met een nieuw restauratieproject: de laatste houten steekhengst Boreas.
De steekhengst werd gebruik voor de steekvisserij, één van de oudste vormen van vissen, waarbij een wilgenhouten
schutting dwars op de rivier werd gezet, waardoor de vis richting korven en fuiken werd gedreven.
Nu onze steekhengst Boreas: Boreas was de god van de noordenwind in de Griekse mythologie. Hij werd afgebeeld
met vleugels, een baard en verwilderd haar. Als we nu naar de overblijfselen van onze Boreas kijken, klopt die ver
gelijking wel aardig! Het is duidelijk dat hier geen eer meer aan valt te behalen. Nadat Peter Hamer al zorgvuldig
de historie van de steekhengst en Boreas in het bijzonder had vastgelegd kreeg het restauratieplan vaste vorm.
De restauratiecommissie heeft, met Ruud Dreesman, de sponsoring voortvarend ter hand genomen. Met startkapi
taal op de bank wordt beging januari het startsein gegeven.
Het vakmanschap van de SBH medewerkers is subliem: we hebben uitstekende timmerlieden en alleskunners, men
sen met veel verstand van schepen, maar een complete vernieuwbouw van een historisch schip is toch wat anders,
ook door de tijd die het vergt. Gelukkig beschikken we in ons land nog over ervaren scheepsbouwers.
Wie zich nog de bouw van de Batavia kan herinneren, herkende in de grote animator Willem Vos, lange, wilde,
witte baard, gegroefd uiterlijk, het prototype van een scheepsbouwer.
De SBH heeft Peter Schouten kunnen vastleggen, die zou ook niets anders kunnen zijn dan scheepsbouwer, want
hij voldoet helemaal aan onze voorstelling: ruige haardos, op klompen met de authentieke leren klompsloffen. Hij
houdt van doorwerken! En als het spannend wordt nieuwe gang uitzagen) komt er een sigaar aan te pas.(foto)
Allereerst werd de loods klaar gemaakt (vloer geëgaliseerd, waterpassenom het vlak te kunnen leggen. De beno
digde planken lagen al een tijdje in het water. Op schragen worden de vijf delen naast elkaar gelegd, het middelste
deel is iets dikker, één plank bestaat uit 2 delen, dat kwam beter uit met de voorraad hout.
MHet vlak moet een
beetje zaal krijgen
aan de voor- en
achtersteven. Met
een dommekracht
worden het vlak
iets opgekrikt,
tegengehouden
door stempels, die
vallen precies in
inkepingen die al
sinds 1763 in de
balken van de zol
dering uitgespaard
zijn.
Het hout voor deze stempels is
nog van het voordek van de Triton
(we gooien niks weg).
Het prachtige eikenhout wat
gebruikt wordt is gearriveerd.
Het is afkomstig uit Denemarken,
geselecteerd door Houthandel
Faber uit Harlingen en daar ter
plekke uitgezocht door Peter
Schouten. Met de vorkheftruck
worden de krommers en planken
in de houtopslag en over de werf
verdeeld. De vorm van het vlak
wordt met strooklatten uitgezet en
rondom uitgezaagd. Het meet 720
x 200 cm.
Dan wordt het vlak met 11 hulp
leggers aan elkaar geklemd en
de hulpspanten worden aan de hand van de tekening en mallen van triplex, gezaagd en geplaatst. Co Ruissen heeft
het wrak nog nauwkeurig opgemeten en getekend, maar de desolate staat van het wrak maakte het onmogelijk de
exacte maten nog vast te stellen.
Hier is Schouten op z'n best, want veel moet toch op het oog gebeuren. Hij weet doeltreffend de zaag te hanteren
en al gauw zijn voor en achtersteven geplaatst.
Bijna dagelijks is er controle door Lieven Kusse, die als klein jongentje al op de werf te vinden was en vlakbij
woont. Hij kan ons voorzien van nuttige wetenswaardigheden. Het is dan ook uniek voor deze historische werf,
dat er na 52 jaar weer en schip in aanbouw is! Als de hulpleggers en spanten geplaatst zijn komt er een spannend
moment: met strooklatten van de voor- naar achtersteven wordt de omtrek van de romp aangeven.
Aan de hand van een tekening in Autocad zijn de maten overgenomen. Maar wat tevoorschijn komt is een soort
hobbel de bobbel romp en een lichte teleurstelling bij de aanwezigen.
Het kan ook niet anders, want het origineel is dusdanig uitgezakt en vervormd, dat we grotendeels zelf ter plekke
het lijnenplan moeten maken. Niet getreurd Schouten weet raad, bijgestaan door Gerrit Zomer.
Dat kost behoorlijk veel tijd, maar uiteindelijk is het team het eens en zien we een prachtig model te voorschijn
komen, met de rondingen zoals we ons dat voorgesteld hadden. De achtersteven rank en de voorsteven breed uit
lopend. Dan wordt het tijd voor de gangen: eerst wordt de onderste gang, het kimboord gemaakt. De juiste plank
wordt uitgezocht in de houtopslag, de mal wordt erop gelegd en de zaag gaat erin. foto
Om de gangen de juiste ronding te geven worden ze "gebrand". Daarvoor beschikt onze mooie werf over een
brandkot. Dit is een stenen gebouwtje, dat vanwege het brandgevaar een apart plaats op de werf heeft.
De gang wordt over een brandschraag gelegd en natgemaakt, dan zorgt de hitte van de gasvlam dat het hout ver
vormd. Het plank is verzwaard met blokken lood aan de uiteinden en zakt langzaam in z'n vorm. Dan ben je er nog
niet, want de gang heeft ook een zwei, d.w.z. niet alleen gebogen in de juiste vorm, maar ook nog getordeerd, naar
achteren toe steeds steiler. Dit kun je nameten met de zweihaak.
De gang wordt gepast en dan vastgezet aan de hulpleggers met lijmtangen en aan het vlak bevestigd met eiken
kniestukken. Het klinkt allemaal wat vaag misschien, maar het is de moeite waard om een bezoekje te brengen aan
de werf dan leggen we het allemaal uit. Elke woensdag-en zaterdagmiddag is iedereen van harte welkom.
Om de bouw te bekostigen is er een uniek plan bedacht. Binnenkort staat erop de website een lijst met onderdelen
van de Boreas, die je kunt kopen! Zo kunnen we allemaal mede eigenaar worden van dit mooie schip.
13
Stichting Behoud Hoogaars
Nieuwsbrief
Stichting Behoud Hoogaars
Nieuwsbrief
