De sectoren en het gebruik
26 CONSENT NR. 33 VOORJAAR
PUk
JUi
Een zinkstuk wordt
beladen.
(coll. Boggermuseum)
Linksonder de detailtekening van de 'stoof aan bakboord; mid-
den-boven geeft het dikke pijltje de stuurboord stoot aan.
Hier het eindresultaat, ogenschijnlijk simpel: De stoot lijkt in een
punt te eindigen. In werkelijkheid stomp, zoals links te zien.
voetveer Gouda
Stolwijkersluis
(uit: 'Schipperen'-
van der Spek)
I960: Feest bij de
werf Nieuwendorp
(foto: 'SIiedrechtse
Scheepsbouwers'
PJ. ter Laak, 1991)
Een tweede punt dat lastig is betreft het vormgeven van het
onderboord. Het gaat daarbij vooral om dat de 'stoot' voor en
achter precies moet passen. Twee tekeningen van de hand
van Han Reijnhout maken het duidelijk, (afb. 16,17)
De stoot, de naam zegt het al, moet sterke klappen tegen de
punten van de heve's constructief opvangen. Het geeft geen
pas dit niet correct af te werken.
We maken een rondgang langs alle sectoren van de binnen-
duinse vaart, waar de Boot in gebruik was.
Bruggen en sluizen.
Elke brug of sluiswachter had graag zo'n stabiele, robuuste
werkboot om onderhoud te plegen aan zijn kunstwerk. Een
keukentrapje in de boot en je kon overal bij. Het is zeker een
van de laatst overgebleven sectoren, waar nog Boten aange
troffen werden. Stalen boten namen de taak over in de jaren
vijftig van de vorige eeuw.
Ponten en veren.
Vooral als voet/fiets veer in gebruik. Vaak werd naast de
grote veerpont ook een Boot ingezet voor de kleine uurtjes.
Zo kende het Veer over de Eendracht tussen Oud- en Nieuw
Vossemeer het zogenoemde 'vrijerspontje': de laatste over
tocht 's avonds had, ondanks luide aanmaningen van de veer
man, vaak vertraging. (afb. 18)
Waterbouw en baggerij, zand- en grindwinning.
Letterlijk duizenden Boten zijn in gebruik geweest bij de
waterbouw, voor allerlei doeleinden. Een voorbeeld: een zink
stuk wordt drijvend gehouden door talloze Boten, terwijl het
met ballastkeien beladen wordt. Als de ballast er op ligt en
naar behoren verspreid is, worden op commando de lijnen
losgemaakt, opdat het stuk rechtstandig op de juiste plaats
kan afzinken, (afb. 19)
Alleen al de werf Nieuwendorp, een van de hoofdleveranciers
van Boten en ankeraken voor deze bedrijfstak, vierde in 1960
het 500e bouwnummer. In 1983 bouwde Nieuwendorp er nog
een voor zichzelf, met een kajuitje. Daarnaast leverden Nieu
wendorp en zijn collega werven in de omtrek van de Merwede
veel Boten en boten die een variatie erop waren, voor het
werken in de Biesbos, (afb. 20, 21)
Dijkonderhoud.
Veel waterschappen, evenals Rijkswaterstaat, gebruikte
Boten als inspectievaartuigen en als peilboten. Een paar jaar
geleden is een constructietekening van een peilboot voor
het Rijk uit 1898 tevoorschijn gekomen bij de Werf van Van
Duivendijk, Tholen. Bijzonder is dat het een tekening vooraf
is, niet een opmeting achteraf! Mogelijk was het een voor
waarde'voor de gunning van de opdracht tot een serie van
deze vaartuigen. Hollandse boten werden niet van teke
ning gebouwd! Naast Hollandse Boten werden ook vlet
ten en ankeraken voor het 'peilen op de riemen' ingezet,
(afb. 22, 23)
CONSENT NR. 33 VOORJAAR 2017 27
■I I MM
De 'Weltevrede' van de Fa. van Ouwerkerk te Middelburg,
zand- en grind handel, vaart huiswaarts (I925)na volgekruid
te zijn met zand van de zandbank. De grotere schragen van
de rijplank voor de kruiwagen worden in de Boot vervoerd. Te
lastig Op dek bij het zeilen, (coll. Willem van Ouwerkerk)
Peilboot bij Oud Beijerland. (coll. Gerrit van Driel)
Rampen.
In de verslaggeving over watersnoden zien we steeds
een hoofdrol weggelegd voor de Boten. Hun vermogen
tot stabiliteit, de grote ruimte en de geringe diepgang
maakten ze bij uitstek geschikt voor reddingswerk in
ondergelopen gebieden, (afb. 24,25)
Visserij, als bijboot.
In de mosselvisserij waren de Boten onmisbaar bij het
werk op ondiep water. In de drie jaar die het broed
nodig heeft om volwassen te worden, worden de schel
pen verschillende malen verplaatst. Als dat met de slag-
rijf gebeurde, een grote hark voorzien van opvangnet,
dan werden de mossels eerst in de boot geladen. Het
'moederschip' kon dan vrij van de bank blijven. Ook bij
de botvisserij, met het uitzetten van de lange botnetten
waren ze onmisbaar. In Tholen, ooit tot in België gekend
om haar kwaliteit bot, lag de haven voor de helft vol met
deze sloepen, zoals de Boten daar genoemd werden,
(afb. 26, 28)
Zelfstandige visboot.
Op de tentoonstelling was het prachtige model van de
hand van Han Reijnhout te zien van de kruisnetvisser.
Ooit een gewoon onderdeel van ons landschap met al
zijn watergangen.
Ook is de Hollandse Boot ingezet bij de zalmvisserij. Voor
zien van het gebruikelijke tentje en een spriettuig werd
de Boot 'zalmschouw' genoemd. Lekker verwarrend!
(afb. 27)
Boten aan de dijk van
de Westerschelde
(coll. Koen de Vriese)
I Noord Holland, 1916
(foto Spaarnestad)
Ruimen van dode
koeien, 1953
(foto Christelijk Nati
onaal WeekbladDe
Spiegel' nr. 22, 1953)
Jacob en Johan
Schot van de hengst
TH 5. Niet alleen
was de Boot handig
voor vervoer van die
kreeftenkorven. Ook
prettig om met dit
vaartuig dicht bij de
dijk te kunnen komen
- indien lagerwal - om
ze uit te zetten.
(coll. Adrie Blaas)
'Van alles'in een haven
van Dordrecht: als
eerste een Holland
se Boot, die wordt
gehoosd, daarachter
een vlieger dan een
Hollandse Boot als
zalmschouw ingericht,
dan een witte 'gewone'
zalmschouw.
(coll. Gerrit Zomer)
De mosselhengst GRA 9 met
Boot op weg naar de haven van
Paal in 1939
(Le Petit Perroquet, nr. 19, 1976)
