THOLEN WIJST DE „VISFABRIEK" UIT
pvertes* -eei uit -
- ^T^'iA*pC'ember 'e \m harig*
visfabriek
tholen --ssrjs^gss
In gmar
Klachten over het bedrijf
„PEARL ESSENCE" NA 1 JUNI NAAR ELDERS
Bij „verkeerde wind" en mist negen
jaar lang penetrante lucht geduld
3liter beslissieQ en
ie B.A. achtB' te sluiten
O,
•Ve,T"!"9e
°ort]ï f v°or r^ de
or k/a^eerd.'
ïïj
'ei
net) zi: «an,~Ve^'fP W»,
Op weg naar sluiting van de fabriek
8 CONSENT NR. 37 VOORJAAR 2021
Wtj.'. n't»®
fVWVVUWVUWUVWUWVWWWMAMMMMWWVIMWWM
Half volgend jaar zal de N.V. „Pa
nt Essence'* de gebouwen aan het
Kaaibasfe te Tholen moeten veria-
ten, omdat de into oners de stank
dh de afxmlproduhtcn over de stad
jagen, ui t langt kunnen verdu
ren Foto P,
Do Amerikaanse schepen hadden de
Eusslsche treiter en zyn bemanning
hiermee in gevaar gebracht. De Rus
sische regering» aldus de nota, kan
aceton, butyl-acetaat, trichlooraethyleen in centrifuges, daar
naast door indamping vismeel. De volgende machines en
werktuigen stonden opgesteld in de fabriek: een distillatie-in
richting, een indampketeltje, een waterbak voor de koeling,
vijf centrifuges, een mengmolen en een visindampmachine.
Daarnaast was er een stoomketel, 15 bovengrondse tanks
en ondergrondse tanks voor stookolie, petroleum en aceton.
In 1961 begon de fabriek met proeven tot het drogen van
vismeel.
Kort na de bouw van de viszilverfabriek in 1954 kwamen de
eerste berichten binnen over stankoverlast. Het bedrijf loosde
zijn afvalstoffen via de stadsriolering. Het grootste deel van dit
afval betrof visuitdampwater. Dit was een zeer onwelriekende
substantie waarin onder meer eiwitten voor kwamen. Pearl
Essence besloot in maart 1961 om niet meer via de stadsrio
lering te lozen, maar een eigen afvoerleiding aan te leggen.
Toch vormde stank niet de enige overlast voor de omwonen
den. Als NV Pearl Essence International een nieuwe vergun
ning aanvraagt voor het 'oprichten, in werking brengen en
in werking houden van een inrichting tot het verwerken van
vis en het vervaardigen van guanine en vismeel, waarin 27
elektromotoren met een gezamenlijk vermogen van 91,25 pk,
komen de eerste klachten van omwonenden. M. Schot, die al
in 1955 tevergeefs bij de gemeente aandrong om maatrege
len te nemen tegen de hinder en overlast van de visfabriek
was het nu zat. Volgens hem verspreidde de inrichting een
ondragelijke stank en veroorzaakte dag- en nacht een hinder
lijk lawaai, waardoor een ongestoorde nachtrust onmogelijk
was geworden. Een aantal omwonenden dienden in augustus
1961 gezamenlijk een bezwaar in tegen het verlenen aan Pearl
Essence van de vergunning tot het in bedrijf stellen van een
nieuwe, vismeel verwerkende, fabriek. Mocht de gemeente
de vergunning toch verlenen dan diende de fabriek volgens
deze omwonenden te worden verplaatst naar het noordelijk
gedeelte van het industrieterrein aan de Grindweg, waardoor
veel minder inwoners nog last van de stank zouden hebben.
Bovendien zou het afval van de fabriek op deugdelijke wijze
van de stank moeten worden ontdaan en niet schadelijk meer
mogen zijn voor de mossel- en oestercultuur zodat lozing op
de Eendracht mogelijk zou worden.
In het proces-verbaal van 25 augustus 1961 van de zitting
betreffende de te verlenen Hinderwetvergunning aan Pearl
kwamen de volgende drie hoofdbezwaren naar voren:
ernstige trillingen, overlast van vliegen en ondragelijke stank.
De trillingen werden veroorzaakt doordat het aantal pk's van
de machines werd opgevoerd van 9 tot ongeveer 91. De vele
vliegen drongen bij omwonenden de huizen binnen door
langs alle reten en kieren. Een mevrouw die op ruime afstand
van de fabriek woonde moest elke dag 200 vliegen van de
deurmat vegen. De deuren van de fabriek moesten eigenlijk
gesloten blijven, maar door de ondragelijke stank worden ze
toch geopend, omdat anders het werkvolk zou weglopen.
Het persóneel had ook al eens met maskers opgelopen. Op 20
mei 1961 schreef het nabij de visfabriek gelegen bedrijf Timpa
Foundations aan het college van Burgemeester en Wethou
ders het volgende: 'De ondraaglijke stank, die ook vandaag
weer de atmosfeer in ons bedrijf ver beneden peil bracht,
doet ons naar de pen grijpen, om u te verzoeken hieraan
zoveel mogelijk te willen doen om dit te beperken. De goede
ren welke ons bedrijf verlaten krijgen op deze manier meer
het cachet van gedroogde vis dan van foundations. Buiten de
klachten van ons personeel krijgen wij nu reeds aanmerkin
gen van onze cliënten dat onze b.h.'s wel eens een visluchtje
bij zich dragen. Wat moet dat van de zomer worden? Vertrou-
CONSENT NR. 37 VOORJAAR 2021 9
dt rauntea. voor sieraden: het huast-
p.we'mo
nogeh tic de f^jr"
Tholen M
Hat Iton ook rijn, dat do dirreiic
de- vistshrkk mens ander* op
hot f ilaad neerzet en ook w
at met de «dacht peel d
roduk h' vUtxUver bl^
voorbeeld naar
DE TONG var» de Thoolse bevolking zal jki juin
„beslaan", I» de afgelopen negen jaar t®
king in de stad aan de Eendracht
bij een „verkeerde wind" de fabr"
haast bedwelmende afvalluebt o'
het contract
i viszilver en i
i !2s V VS?JC«"
1eentt>be®tuU'
undet 1 Ik +"«ST' f Li vt
Itif .en ït H
r«A»»
P»h«»ta0«
l ^8.
frx ét
wende dat het zeer spoedig weer mogelijk is zuivere en frisse
lucht in te ademen, tekenen wij.
Over de stinkende visfabriek in Tholen werden zelfs limericks
gemaakt zoals deze die was afgedrukt in de Eendrachtbode
van 18 oktober 1962:
"Er was eens een heertje in Tholen,
Dat liep door het Bosje te dolen.
Maar sloeg op de vlucht,
Voor visfabriek lucht.
Toen kroop hij maar weg in de molen".
'Tholen kan volgend jaar weer een 'frisse neus' halen, kopte
dagblad De Tijd de Maasbode op 16 maart 1963. Het arti
kel begint als volgt: 'De bevolking heeft negen jaar lang bij
'verkeerde' wind en mist de penetrante lucht moeten dulden
van de 'visfabriek', maar volgend jaar zullen de Tholenaars
bij alle winden weer een frisse neus kunnen halen. Op 1 juni
1964 zullen namelijk de gebouwen van de NV Pearl-Essence;
ontruimd moeten zijn.' De afschuwelijk geur die de fabriek
verspreidde was herhaaldelijk onderwerp van gesprek, maar
ondanks alle klachten was er weinig aan te doen en zat de
gemeente vast aan het huurcontract van tien jaar met de
visfabriek. Voor afloop van die termijn besloot de gemeente
raad in maart 1963 zijn veto uit te spreken over continuering
van het contract. De 24 man personeel van het inmiddels in
Rotterdam gevestigde exportbedrijf van viszilver en aller
hande bijproducten moesten zich voorbereiden op verhui
zing. Maar tot sluiting kwam het nog steeds niet. Op 1 juni
1973 werd Internationale Parelessence Maatschappij (Pearles-
sence) voortgezet door Bonda's lm- en Export (Bonda Trading
Company BV) in Rotterdam
Op 8 april 1975 gaf directeur J.T. de Visser uit Rotterdam
echter aan het Handelsregister van de Kamer van Koophandel
Middelburg door dat bij besluit van de algemene vergade
ring van aandeelhouders op 19 maart 1975 de vennootschap
in liguidatie was getreden. Tot liquidatrice werd benoemd
Bonda's lm- en Export (Bonda Trading Company) BV in Rotter
dam. Toch duurde het nog tot 1 september 1975 eer de visfa
briek op last van de gemeente werd gesloten en er voorgoed
een eind kwam aan de stankoverlast. Een beroep tegen de
sluiting, ingediend door toenmalige eigenaar, Bonda's inn
en export, werd verworpen. De gebouwen van de viszilver
fabriek werden gesloopt en de bodem van de fabriek en de
aangrenzende gasfabriek werd gesaneerd. Op de plaats van
de visfabriek bevindt zich nu het woongebouw De Ark.
Bronnen:
Zeeuws Archief, archief Handelsregister Kamer van Koophandel Middelburg, inv.nr. 14322 (dossier Pearl Essence).
Gemeentearchief Tholen, Archief Gemeente Tholen 1936-1971, inv.nrs. 656-668,
Krantenbankzeeland.nl (artikelen uit Eendrachtbode, De Stem, De Tijd, PZC, Volkskrant uit de periode 1954-1988)
