De laatste lemmerhengsten in hout
Een bijzondere reconstructie
12 CONSENT NR. 37 VOORJAAR 2021
Foto Isabella (BOU.8)
Oorspronkelijk Zeebrugge
(Z411), nu op het plein van
Boekhoute.
coll. Michiel Verras
Ook te zien is dat een lemmerhengst aanzienlijk meer spanten
bevat dan een gewone hengst. Wat bleef was het platte vlak,
de rechte stevenbalk, de inrichting, de vorm van de zwaarden,
en het gaffeltuig van de latere grote hengst.
Het nieuwe type vraagt aanzienlijk meer arbeid dan het origi
neel. De prijs ligt dan ook hoger.
De eerste twee worden bij De Klerk in 1899 gebouwd. In totaal
bouwt de werf er 9 tot het jaar 1925, als ze overgaan op staal
bouw. De werf van Verras op De Paal volgt met een aantal in
1901. Vanaf dat moment worden er op de laatst genoemde
werf tot 1924 (einde lijst) 12 lemmerhengsten gebouwd
tegenover 9 gewone hengsten.
Kort na de bouw van de eerste lemmerhengst zien we dat er
ook hoogaarzen gebouwd worden met ronde kont. De eerste
ging te water in 1900 bij Van Duivendijk in Willemstad, kort
daarna gevolgd door Van Duivendijk in Tholen.
Eind jaren twintig, ondergaat de lemmerhengst voor de visse
rij een laatste metamorfose. De motorisering van de vloot
raakt ook de lemmerhengst. Mede door de verzanding van
de Zeeuws Vlaamse havens, zoals Boekhoute, worden er bij
Verras twee motorlemmerhengsten besteld voor de visserij
uit Zeebrugge. De ronde kont kan uitstekend een zwaardere
motor bergen. Het zijn dan schepen geworden van omstreeks
14 meter over de stevens, verlaagd dek in het middenschip en
voorzien van een stuurhut.
Nu zijn beiden al lang uit de vaart. Eén kan men nu nog
monumentaal aantreffen op het plein achter de kerk van
De Elft in 2016.
coll. SSRP
Hier nog De Vrouwe Jannetje,
coll. SSRP
CONSENT NR. 37 VOORJAAR 2021
13
Boekhoute. De andere bestaat niet meer, behalve op de foto.
Zie de omslag van de Consent 2020: ARM 2, in reparatie op
een strand van Walcheren.
In de schepenlijst van de Stichting Stamboek Ronde- en Plat-
bodemjachten wordt nog uitgebreid melding gemaakt van
een tweetal lemmerhengsten, die op betere tijden staan te
wachten. Beiden hebben een scala aan mooie herinneringen
achtergelaten bij de vele opvarenden, die van hun schoon
heid en zeileigenschappen genoten hebben.
De Elftvoorheen De Vrouwe Jannetje, staat al meer dan 15 jaar
in een loods bij Delfzijl.
De Marie Therèse, maar liefst 11,50 lang, geniet nu van de rust,
na een druk vis- en zeilersleven in een schuur te Hengstdijk,
een toepasselijke plaats in Oost Zeeuws-Vlaanderen.
In het Belgische maritiem tijdschrift Ruimschoots wordt in 2021
door hengstendeskundige Franke Lok nader ingegaan op het
wel en wee van de BOU 8, de Elften de Marie Therèse in drie
afleveringen.
De laatste eikenhouten lemmerhengst is gebouwd in de jaren
90. Het was een model, schaal 1: 10., de YE 35. De bouwer, de
Middelburgse kunstenaar Han Reijnhout heeft er vier jaar over
gedaan. Uitgaan van de oorspronkelijke tekening van De Klerk,
zoals hierboven weergegeven, bleek niet echt goed mogelijk.
Er was geen lijnenplan weergegeven. Mogelijk was de teke
naar niet dezelfde als de bouwer, zodat er ook nogal wat tech
nische onoverkomelijkheden aan de tekening vastzaten. (Van
Beylen, 2007, p.48). Han moest het voor een groot gedeelte
Foto YE 35 model
PDF foto van Barthuysmans
zelf uitzoeken en uitproberen. Hij zocht en kreeg daarbij hulp
van wijlen scheepsbouwer Dirk van Duivendijk en oud-vissers
uit Yerseke. Door zijn fenomenale zorgvuldigheid en precisie
zou dit model wel eens de best bewaarde historische gege
venheid kunnen zijn van het scheepstype. Deze precisie, ook
nog eens ondersteund door zijn kunstzinnige talent, maakt
het model uniek!
Met dank aan Adri en Michiel Verras.
Belangrijkste literatuur:
- DE HENGST door Jules van Beylen, 2007
- Website SSRP.
