Bö ös tol
ABSTRACTIE EN WERKELIJKHEID
Bij zijn inaugurele rede voor de TU Delft heeft Michiel Riedijk
gewezen op het belang van de tekening in de architectuur. De
architectuurtekening is zegt hij "een ordening waarbij alles, van
centrum tot oneindig verre periferie, in een mentale constructie
gegoten is. Een tekening die de wereld om ons heen organiseert en
die een eigen universum verbeeldt."
Juist omdat dat eigen universum bestaat, is het voor niet
ingewijden, lastig om tekeningen te lezen. Om die reden bestaan
er, zo benadrukt ook Riedijk, verschillende soorten tekeningen.
Wat mij vooral interesseert is dat die eigen wereld bestaat. De
meeste architecten zijn zich daar weinig van bewust en dus zijn
mededelingen in die specifieke architectenwereld spaarzaam. Men
acht het elitair of nutteloos. Tenslotte is het niet de opdrachtgever of
zelfs het architectenregister die vraagt om zulke mededelingen. Wat
wil zeggen dat wat er in die wereld gepresteerd wordt, niks oplevert
in de ogen van degenen die architectuur zien als business. Waarom
zou je er dan druk om maken? Ze zien niet in, dat onderprestatie
in dat universum in feite betekent dat je geen architectuur levert,
maar bouwplannen.
Op dit moment leven we in een situatie die van de architect vraagt
ondernemer te zijn. De werkelijke betekenis van het ontwerpen van
gebouwen lijkt alleen nog in het gesloten gebied van het onderwijs
aan de orde te komen. De dagelijkse praktijk, de markt, die blijkbaar
alle theoretische kennis overschaduwt en waarvan gezegd werd
dat ze zichzelf reguleert en altijd gelijk heeft, lijkt excellentie op
het gebied van architectuur als mentale constructie overbodig te
maken.
Recente gebeurtenissen in de financiële en politieke wereld, zou ons
moeten behoeden voor een dergelijke lakse houding. Ons naïeve
geloof in het gelijk van de markt is daartoe te veel op de proef
gesteld. Nu komt het erop aan om te kiezen voor een principiële
houding of het vak definitief over te geven aan de grote stroom van
commercie, zakelijkheid en nut.
In de twintig jarige praktijk van het Lab heeft, getuige het werk
dat getoond wordt in Revolution Gallery, LN46 en CBK Zeeland
in Middelburg, de tekening altijd een cruciale rol gespeeld. Ze
verbeelden een idee en die is op zichzelf ook weer een abstractie.
Daarom zien die tekeningen er vaak streng en formeel uit. Ze geven
namelijk een niet bestaande orde weer. Dat strenge, metrische,
repetitieve, schematische aspect van die tekeningen is slechts een
beeld of verbeelding. Binnen dat gereguleerde systeem speelt zich
het werkelijke leven af. Zodoende ontstaat bijna als vanzelf een
scheiding tussen wat de architectuur vermag en waar het op afstand
blijft. Want architectuur schept slechts kaders, een raamwerk,
waarbinnen de menselijke samenleving opereert. Niet voor niks
heeft de bouwer van de matrix in de gelijknamige Hollywood film
de naam the Architect meegekregen. Ook Hollywood maakt dus de
fout te suggereren dat op die manier het echte leven gemaakt kan
worden: zelfs dat de abstractie de werkelijkheid wordt. Die film
tracht een begrijpelijk, beeld te geven van dat aparte universum
van de architectuur, dat op merkwaardige wijze is gescheiden
van de realiteit, maar waartussen wel gecommuniceerd, ja zelfs,
getransporteerd kan worden. Via denkbeeldige verbindingen. Dat
precies is ons vak: die communicatie tussen die verschillende
hermetische werelden. Voor die capaciteit is nauwelijks een toets
of richtlijn denkbaar. Dat benadrukt bijvoorbeeld Mark Wigley,
gevierd schrijver en erudiet hoogleraar uit Nieuw Zeeland, die in
het vroege voorjaar van 2003 Middelburg aandeed en die ik bij
die gelegenheid mocht interviewen. Hij stelt onomwonden dat
architectuur geheimzinnig is en dat de totstandkoming ervan
vooral 's nachts, in het geniep, op magische wijze plaatsvindt. Een
onnavolgbaar proces dat alleen dan van belang is, wanneer wij,
SSSiS
HIM Wgfl w™ Wftfl
«jflö ran BHS Bhn r p«
raff fraia btbii
rvHh w Ir tri I [jjjj [i a
VWW.LAB4ARCH.COM
WANDELING.:
