Wel of niet Land Art Uitvoering en plaatsing Beeldkracht en beleving Don foto's en tekst Jack van Aspert |s]a een voorbereiding van circa vijf jaar werd in het voorjaar van 20(4 de beeldende kunst in de openbare ruimte van Zeeland fors uitgebreid met het werk 'Polderpeil' van de Duitse kunstenaar Michael Beutler. Het is niet zo maar een werk want dit kunstwerk bestaat uit in totaal negen betonnen sculpturen (liefkozend ook Wel bollen genoemd) die over de immens grote Wilhelminapolder op Noord-Beveland verspreid geïnstalleerd zijn. Het CBK Zeeland, bijgestaan door de SKOR, wist de maten van de Koninklijke Maatschap De Wilhelminapolder ervan te overtuigen dat de realisering van dit eerste Zeeuwse Land Art project een prachtig cadeau zou zijn in het kader van het 200 jarig bestaan van de maatschap. Na een selectie van vier schetsontwerpen gaf de Maatschap Michael Beutler de opdracht. Met de realisering van de opdracht is een bedrag gemoeid van meer dan 500.000 euro, een bedrag dat is gedekt door publieke en private middelen. Geïntrigeerd door alle positieve en minder positieve reacties, krantenartikelen en publicaties besloten Hans Bommeljé, zijn stageaire Giorgia Di Coiandrea.Jack van Aspert en Ramon de Nennie gezamenlijk af te reizen naar de polder om daar polshoogte te nemen. Behalve foto's werd een aantal indrukken en meningen vastgelegd, die wij graag aan de lezer van Decreet willen voorleggen. Het project 'Polderpeil' is gepresenteerd als het eerste Zeeuwse Land Art project maar is dat het ook geval? Onder Land Art wordt verstaan een stroming in de beeldende kunst, die ontstaan is in de jaren 60 van de 20e eeuw, waarbij kunstenaars ingrijpende, kunstzinnig bedoelde, ingrepen aanbrengen in een landschap door het graven van grachten en kuilen, het aanleggen van ophopingen op akkers en weiden en het geordend storten van keien op een wateroppervlak. Men wil daarbij de menselijke aanwezigheid duidelijk uitdrukken en stellen dat de mens door de omgevingsverandering de natuur in bezit neemt. Bekende voorbeelden van Land Art zijn onder andere de werken van Robert Smithson,'Spiral Jetty' in de Great Salt Lake in Utah (U.S.A.) en wat dichter bij huis 'Broken circle and spiral hill' in Emmerschans (gemeente Emmen). In Zeeland is besloten ook Land Art projecten te initiëren mede naar aanleiding van een werkbezoek aan de provincie Flevoland. Deze provincie heeft de laatste decennia in Nederland indruk gemaakt door vooraanstaande kunstenaars als Daniel Liebeskind, Richard Serra, Antony Gormly en niet te vergeten Marinus Boezem opdrachten te geven tot het ontwerpen en realiseren van Land Art projecten. Het nieuwe polderland van Flevoland is mede daardoor een bijzondere plek in Nederland geworden. Maar ook hierbij kan de vraag gesteld worden of het hier nu Land Art betreft. Strikt genomen valt 'Polderpeil' dus niet onder de definitie van Land Art, maar misschien is dat hier niet zo belangrijk. Belangrijker is te kijken hoe de werken zich tot het landschap verhouden en welke uitstraling en verbeeldingskracht deze hebben. Laten we daarom maar spreken van landschapskunst en 'Polderpeil' daartoe rekenen. Het moet overigens gezegd worden dat Michael Beutler zelf ook niet spreekt van Land Art maar ook van landschapskunst. Een belangrijk onderscheidend aspect van 'Polderpeil' ten opzichte van andere projecten op dit gebied is de schaal. Bij ons zijn geen voorbeelden bekend van de grote en uitgestrekte schaal waarop de negen sculpturen van 'Polderpeil' zich presenteren (behalve misschien de olifanten van Tom Claassen bij Almere). De enkele andere voorbeelden die we kennen zijn van meer tijdelijke aard. Hierbij denken we aan Christo's Running Fence in California en The Gates in het Central Park in New York. Zonder overdrijving kan worden gesteld dat 'Polderpeil' qua schaal dus een redelijk uniek project is. De negen sculpturen zijn uitgevoerd in wat in het kennersjargon 'schoon beton' genoemd wordt. Dat levert prachtige gladde hoogst aaibare werken op, die in bijna alle gevallen door omvang en hoogte een eigen karakter hebben.Toch komt het gebruik van beton in een natuurlijke agrarische omgeving enigszins vervreemdend over. Het is niet bepaald een materiaal dat op grote schaal voorkomt in deze polder.Tegelijkertijd kan de vraag gesteld worden of de omgeving zo authentiek is of beleefd moet worden. Het betreft immers een polder die recent (iets meer dan 200 jaar geleden) door het menselijke ingrijpen ontstaan is en daardoor ook kan worden gezien als cultuurlandschap. De natuurlijke authenticiteit van deze landbouw- polder komt nog verder onder druk te staan als men zich ervan bewust is of wordt dat de exploitatie ervan bijna volledig geautomatiseerd is. Het inzaaien en het oogsten geschiedt namelijk computer gestuurd, al dienen de gewassen zelf nog wel het groei proces voor hun rekening te nemen.Vanuit dit perspectief is het inbrengen van negen betonnen sculpturen in deze immense polder minder vreemd en kan het zelfs gezien worden als een verrijking van het landschap. De negen sculpturen zouden zodanig geplaatst dat steeds oogcontact mogelijk is met een of meer andere sculpturen.Toch gaat deze theorie niet helemaal op omdat een van de sculpturen duidelijk buiten de borders van de polder is geplaatst. Deze uiterst oostwaarts gesitueerde sculptuur - de negen sculpturen zijn van west naar oost door de polder geplaatst - ligt op de oever van de Oosterschelde en gaat in onze beleving meer de confrontatie daarmee en met het kleine zandstrandje aan. Overigens vinden wij dit wel een van de meest inspirerende plekken en komt het werk daar prima tot zijn recht.Toch lijkt de plaatsing van de negen sculpturen niet (altijd) onder een strakke regie of patroon te zijn gebeurd. In enkele gevallen lijkt toch ook de sfeer en de aard van de directe omgeving mede bepalend te zijn geweest. Wij doelen daarbij op de twee grootste sculpturen die beiden bij een waterplas gesitueerd zijn. Het realiseren van het werk 'Polderpeil' in de uitgestrekte Wilhelminapolder is een immens grote uitdaging geweest voor kunstenaar Michael Beutler, daar zijn we allen van overtuigd!

Tijdschriftenbank Zeeland

Decreet | 2015 | | pagina 18