De vraag dringt zicht nu op wat iemand, die in 'de hoofdstad van
de beeldende kunst' Basel bij de Kunstholle Basel heeft gewerkt,
in Zeeland gaat zoeken
Ik kom niet naar Zeeland, maar naar De Vleeshal. De Vleeshal heeft
een internationale reputatie als belangrijk centrum voor hedendaagse
beeldende kunst. Met haar Gotische architectuur neemt ze bovendien
een unieke positie in - het is alles behalve de geijkte white cube.
Het is voor zowel kunstenaar als curator een spannende uitdaging
om een dialoog met deze imponerende ruimte aan te gaan. Ik vind
het interessant dat De Vleeshal een onderdeel is van het voormalige
stadhuis: het stadhuis als plaats van het woord'. Ik ben al langer
geïnteresseerd in de "linguistic turn" in de beeldende kunst en in
kunstenaars als Cerith Wyn Evans en James Lee Byars die met hun
kunst een soort taalmonumenten maken. De tentoonstelling
"Word Event" die ik in 2008 met Maxine Kopsa curateerde voor
de Kunsthalle Basel bracht kunstenaars samen die terugkeren naar
een narratieve, op taai-gebaseerde praktijk.
De tentoonstellingsgeschiedenis van De Vleeshal vind ik boeiend.
De aanvankelijke incidenten, experimentele projecten die in de jaren
zeventig plaatsvonden, hebben zich gaandeweg ontwikkeld tot
programma's, en die weer tot een instituut. Simone Forti, die begin
jaren '80 een performance in Middelburg heeft gedaan bij het
theater- en beeldende kunstprojectForum' van Marinus en
Maria-Rosa Boezem is een van de eerste kunstenaars die ik in
De Vleeshal hoop te gaan laten zien. Ook ben ik benieuwd naar
recente choreografieën van de NewYorkse kunstenaar Connie
Beckley, die eind jaren'70, begin jaren '80 een aantal projecten in
De Vleeshal heeft gedaan, waaronder een installatie met een enorme
knoop van doeken. Ik herinner me de zeer geslaagde spaghettivloer
van Job Koelewijn. Wat mij aanspreekt aan 'Forum' is de inter
disciplinariteit, theater, dans, muziek en beeldende kunst gingen
volkomen in elkaar op. Dat is sinds enige jaren opnieuw heel erg
aan de orde. Met een duur woord zeggen we dat de 'performativiteit'
weer helemaal terug is in de beeldende kunst. Het uitgangspunt van
mijn laatste tentoonstelling bij de Badischer Kunstverein,
'What Were You Expecting, Mr. Milquetoast, a Plot?' was een werk
van de kunstenaar Sanya Kantarovksy, die op zijn beurt vertrok vanuit
Peter Handke's theaterstuk "Publikumsbeschimpfung" 1966).
Handke keerde zich met dit stuk tegen het epische theater, waarbij
het publiek een verhaal krijgt voorgeschoteld. Hij sprak het publiek
direct aan, onder andere door het gedurende het laatste deel op
allerlei manieren uit te schelden. Ik keer me tegen het plot van
een groepstentoonstelling, waarbij kunstwerken worden ingezet
als illustraties van een verhaal. Ik wil ruimte laten voor de meerdere
lagen van elk kunstwerk en de bezoekers stimuleren na te denken
over hun eigen rol bij het proces van de betekenisgeving. Ik kies
voor tentoonstellingen waarbij de kunst voor zichzelf spreekt en niet
als onderbouwing dient voor een door een curator bedacht thema.
Even terug naar je keuze voor De Vleeshal, je komt dus niet specifiek
naar een buitengebied als Zeeland toe?
Nee, alhoewel ik wel gesolliciteerd heb op deze baan bij De Vleeshal
in Zeeland en dat niet zou hebben gedaan als er een directeurspositie
bij een soortgelijk instituut als De Vleeshal - neem bijvoorbeeld het
FRAC Champagne-Ardenne in Reims - was vrijgekomen. Op een
bepaalde manier is het dus wel een keuze voor de Nederlandse regio
Ik vind het na 7 jaar in het buitenland gewerkt te hebben prettig me
weer in mijn eigen land en taal te kunnen bewegen. Ik kende mijn
voorganger Lorenzo Benedetti al vanuit het internationale kunst
circuit. Toen ik van hem hoorde dat hij naar de Appel ging heb ik
gesolliciteerd naar zijn baan bij De Vleeshal. Zeeland ken ik nog niet
goed. Ik heb voor de reeks "Kunst uit de Kelder" van het dagblad
Trouw zojuist een werk uit onze collectie geselecteerd dat zich in
het depot bevond, dat bij het M HKA in Antwerpen zit. Het is een
werk van Ian Wallace: "Fields near Middelburg" uit 1990.Toen Wallace
in 1990 uitgenodigd werd om een tentoonstelling in De Vleeshal te
maken, heeft hij in de voetsporen van Mondriaan wandelingen door
Zeeland gemaakt, en het landschap gefotografeerd. Het werk dat ik
gekozen heb, toont paarden in een echt Nederlands landschap.
Ik had daar wel weer behoefte aan na jaren buitenland. Mijn Duitse
en Zwitserse vrienden lachen erom als ik van de Nederlandse natuur
spreek, omdat ze die volledig kunstmatig, onnatuurlijk, vinden.
In Zeeland ga ik net als Wallace het spoor van Mondriaan volgen om
de regio zo te ontdekken.
De vraag die elke nieuwe directeur van de Vleeshal gesteld krijgt,
jij dus ook, is: ga je ook aandacht besteden aan Zeeuwse kunstenaars?
Ik zei je al dat ik een hekel heb aan kunst onder de paraplu van
een thema. Regionale kunst is ook zo'n thema.Toen Martijn van
Nieuwenhuijzen, destijds curator van Stedelijk Museum Bureau
Amsterdam, me uitnodigde gastcurator te zijn van de zomertentoon-
stelling, was ik net weer voor langere tijd in Puerto Rico geweest,
waar ik in 2002 en 2004 voor de Biënnale werkte. Hij vroeg me of
ik een tentoonstelling met Puerto Ricaanse kunstenaars wilde maken.
Dat wilde ik niet. "Tropical Abstraction" was het resultaat,
een groepstentoonstelling die ingaat op de moeilijkheid een land
te representeren.
Dat wil overigens niet zeggen dat ik geen aandacht wil besteden
aan kunstenaars uit de regio. In Basel deden we elk jaar mee aan de
"Regionale", om de kunst scene in het zogenaamde "Dreilandereck"
(Basel, Freiburg en Strasbourg) te tonen. Jaarlijks komen er zo'n 750
mappen van kunstenaars binnen, die hopen mee te mogen doen. Niet
elk instituut gaat qlle, op alfabet geordende mappen zo nauwkeurig
door en menigeen kiest voor namen die ze al kent. Ik nam ze allemaal
door. In 2008 besloten we alle kunstenaars die niet geselecteerd
werden door de deelnemende instituten, te tonen in de Kunsthalle
Basel, de plek waar alle kunstenaars het liefst tentoonstellen.
Een soort "Salon des Refusés". Hiermee wakkerden we onder andere
een discussie aan over selectiecriteria, en maakten we het voor het
publiek heel inzichtelijk wie de geselecteerden en wie de afgewezenen
waren. Een soortgelijk project kan ik me hier in Middelburg, dat zich
net als Basel in een "Dreilanderseck" bevindt, ook voorstellen.
Lorenzo stond niet bekend als een directeur die met zijn lokale
omgeving uitvoerig communiceerde over zijn tentoonstellingsbeleid.
Zijn tentoonstellingen werden nationaal en internationaal gewaardeerd,
gelet op zijn uitverkiezing tot curator voor de Biennale in Venetië met
Mark Manders, maar lokaal droeg hij zijn ideeën weinig uit
Gaat dat onder jouw leiding veranderen?
Ik ben van "show and teil", ik ga mensen uit de regio uitnodigen om
over hun werk te komen praten, ik wil maandelijks een praatcafé
organiseren; de beste locatie daarvoor is nog niet duidelijk. Misschien
beginnen we in De Kabinetten, of misschien in de Drvkkery of de
Kloveniersdoelen. De sfeer van 'Forum' en het 'Podio del Mondo per
l'Arte' (het tegeltableau in de Korenbeurs op de Dam in Middelburg
waarvoor Marinus Boezem telkens internationale kunstenaars naar
Middelburg haaldemoet weer terugkomen. Er moeten weer allerlei
dingen gaan gebeuren in Middelburg. Ik denk aan een 'artist in
residence', waarbij we veelbelovende kunstenaars uit de hele wereld
voor een tijd naar Middelburg halen, die hier projecten doen en de
kunstenaars in Middelburg leren kennen. Daardoor gaan er misschien
ook meer Middelburgers naar het buitenland; ik wil een internationale
uitwisseling op gang brengen. Zo'n 'residency' kan een scholings-
en opvoedingsfunctie hebben voor jonge kunstenaars hier.
Mijn voorganger-directeuren wil ik op een symposium naar Zeeland
terughalen. Dat wordt 28 februari of I maart aanstaande. Ik wil hen
nog eens aan het woord laten over wat volgens hen De Vleeshal was,
is en kan worden. En natuurlijk is ook kunsteducatie en een intensief
publieksprogramma heel belangrijk. Een leuk bijkomend voordeel van
educatieve kunstworkshops met kinderen is dat je via de kinderen
ook ouders, opa's en oma's voor je exposities kunt interesseren.
Je voorgangers waren allemaal mannen. Gaat het anders worden onder
een vrouwelijke leiding?
Onder iedere directeur wordt het anders, vrouw of geen vrouw.
Mijn eerste vier tentoonstellingen zijn allemaal met vrouwen, wat ik
pas achteraf constateerde en niet bewust zo heb gepland. De eerste
wordt met Cally Spooner, opening 6 juni. Zij maakte de musical
"And You Were Wonderful, On Stage", met tekstfragmenten van
onder andere wielrenner Lance Armstrong toen hij zijn doping toegaf,
handelend over momenten waarop van mensen zoveel verwacht
wordt dat die hun eigen krachten niet meer vertrouwen en hun
toevlucht nemen tot hulpmiddelen. Dat slaat niet op mij (lacht).
Ik wil mijn tentoonstellingsprogramma graag met de focus op
"verwachtingen" beginnen.Van een nieuwe directeur wordt ook van
alles verwacht. Zij dient de ruimte met haar toekomstige programma
te vullen. Het is echter geen volledig lege ruimte. De expositieruimte
heeft zijn eigen verleden, waarmee zij rekening moet houden. Zo
begint zij niet met een lege bladzijde, maar met een nog niet voltooid
boek. Daar kan ze met haar programma een nieuw hoofdstuk aan
toevoegen.
Wat zou de titel van dat nieuwe hoofdstuk dan zijn?
Een titel voor mijn hoofdstuk zou kunnen zijn: "Dingen die we niet
begrijpen", dingen die je verstand te boven gaan zorgen ervoor dat
je je denkkader verruimt. Dat hoeft zeker niet tot elitaire kunst te
leiden. Je kunt rondom niet altijd makkelijke kunst veel publieks-
momenten organiseren, momenten waarop een breed publiek met
de door mij gekozen kunstuitingen in aanraking komt en meer
achtergrondinformatie en context krijgt. Daarom wil ik het
publieksprogramma veel intensiever maken. Maandelijks, bij elke
tentoonstelling, wil ik persoonlijk rondleidingen gaan organiseren
voor iedereen die wil. De suppoosten krijgen ook een actieve rol.
Degene die achter de tafel zit moet, als iemand binnen komt, een
verhaal over de getoonde kunst hebben. Ik ga dat met ze oefenen.
Ik weet zeker dat veel mensen het op prijs stellen als ze bij binnen
komst in de Vleeshal 'aan de hand genomen worden'.
Door de verschillende onderdelen van het publieksprogramma
op vaste dagen te programmeren, bijvoorbeeld rondleidingen op
de laatste zondag van de maand en het "Show and Teil" praatcafé
op de eerste donderdag van de maand, hoop ik meer mensen te
bereiken. Ik denk ook aan samenwerkingen met andere instituten
die op regelmatige basis iets in De Vleeshal organiseren.
Een filosofisch café of een muziekprogramma in De Vleeshal een
keer per maand lijkt me geweldig.
Je hebt het heel erg over de kracht van de kunst zelf. Moet kunst niet
meer een maatschappelijke boodschap uitdragen?
Kunst is ook zonder het expliciet uitdragen van een maatschappelijke
boodschap van essentieel belang voor de maatschappij! Het hoeft niet
allemaal zo direct maatschappelijk te zijn als bijvoorbeeld het werk
van Jeanne van Heeswijk, die nadrukkelijk werkzaam is in de wijk.
Bij mijn laatste tentoonstelling in de Badischer Kunstverein,
"What Were You Expecting, Mr. Milquetoast, a Plot?" was er ook
sprake van een maatschappelijke betrokkenheid. De titel heb ik
overgenomen van een recensie uit de New York Times uit 2008 van
een heropvoering van Peter Handke's stuk "Publikumsbeschimpfung
in New York. Met dat stuk wilde Handke de burgers in het naoorlogse
Duitsland anno 1966 wakker schudden. Hij gaf ze de mogelijkheid niet
om passief een verhaal te consumeren, maar schold ze uit en hoopte
ze daarmee te activeren. Kunst die je eigen condities en kaders ter
discussie stelt vind ik interessant.
Je voorgangers hebben allemaal behoorlijk carrière gemaakt Beschouw
jij deze post ook als opstap naar een volgende?
Ik heb al carrière gemaakt! glimlach
