Recapituleren en dan
naarstig op zoek naar
nieuwe mogelijkheden,
inhouden kansen
E
Ni
'De idee van het recht, de voldoening gelijk te hebben,
dat behaaglijke gevoel van eigenwaarde, mijn beste, dat is al meer
dan genoeg om ons overeind te houden en vooruit te laten komen
in het leven. Ontneem je dat aan de mensen, dan maak je er
schuimbekkende, dolle honden van.'
albert camus, de val Nederlandse vertaling twaalfde druk 1976,
De Bezige Bij Amsterdam, p. zo.
Deze decreet ziet terug op al het moois van het verbijsterende jaar
2014, waarin de culturele afbraak ondanks het verkondigde einde
van de crisis meer leek door te zetten dan ooit.
Er schitterden nog heel wat zonnestraaltjes door het verdorrende
culturele bos, zoals zal blijken als u de volgende bladzijden
doorstruint.
Kunstuitingen die alleen al binnen ons bescheiden blikveld dat
Zeeland heet, werden gesignaleerd, waarbij de kracht lijkt te
liggen in het kleine met soms majestueuze uithalen. In de periferie
ontstaat het nieuwe, want daar kan nog trendloos worden gespeeld.
Om te beginnen worden we wakker geschud door Provo, intussen
50 jaar geleden, met Luuks Lab onder de bezielende leiding van
Iris de Leeuw en haar Freedomhouse-Art. Het Provo gat bij het
Rijsmuseum moest terecht gedicht en Luuks Lab vond daarin ook
een plek. Provo als beweging bestond kort, maar speelde een
krachtig spel. Met De homo Ludens van Johan Huizinga als bijbel:
Het spel kan alleen gespeeld worden als er spelregels zijn, dat is
duidelijk, anders gaat het alle kanten op. Maar als er teveel spel
regels wprden bedacht, dan kan het spel ook niet meer gespeeld
worden; dan komt het potdicht te zitten.
Is dat de spiegel van onze tijd? Zitten we nu meer dan muurvast
in het systeem? Is er geen spie meer tussen te krijgen? Is het
ludieke verdacht en de relativering verdwenen? Ruim baan voor
het extremisme dat de satire vermoordt? Heten kunstenaars nu
Charlie?
'Tachtigers zijn de rebellen van nu' luidde een kop in NRC's
cultureel supplement van donderdag 11 december boven een artikel
over herman de vries (85) die ons land mag vertegenwordigen in
Venetië komend jaar. Toch iets visionairs in ons land? En voor
Zeeland: de kunstenaar die in dit artikel het meest geciteerd wordt
is Marinus Boezem, die vorig jaar 80 is geworden. Deze kunstenaars
hebben hun wortels in de jaren 60 van de vorige eeuw en gaan nog
E L L I E
altijd hun eigenwijze radicale gang. En hun werk is '...urgenter dan
ooit. Terwijl veel jonge kunstenaars veilig binnen de lijntjes blijven
werken en navelstaarderig nadenken over de eigen positie...'
We zijn de brave reactie geworden en hebben de wortels van die
nieuwe 'vrije' cultuur die zo'n 50 jaar geleden zo explosief begon
te groeien veronachtzaamd.
Daarom was het een geweldige leerzame en verhelderende dag
in het Rijksmuseum over de 'laboratorium tijd in Nederland'.
Een dag waar eigenlijk heel Zeeland bij aanwezig had moeten zijn.
Bij mij begon het te borrelen, te koken, te bruisen. Het gaf een
adrenaline stoot met het besef: we moeten weer rebels worden!
En zie: 'Roos Gortzak wil de rebellie terug' - kopt de Bode bij een
interview met haar - en wel in de Vleeshal, waar zij is aangetreden
als directeur. Uit ons eigen interview in dit blad valt op te maken
dat zij in ieder geval bruist van de ideeën en dat ze een nieuwe
spannende koers wil uitzetten waarin zelfs plaats is voor Zeeuwse
kunstenaars.
Dus wakker blijven 50-ers, 60-ers, 70-ers, nee, het leven is niet
voorbij, jullie spel nog niet uitgespeeld. Jullie reactionaire
voorbeeld is meer dan hard nodig. Jullie zijn oud zonder het te zijn,
(leest Rudy Westendorp) geef het goede voorbeeld.
En, oh wonder, er zijn in dit nummer mooie voorbeelden te vinden:
Harmen Eijzenga doet mee in Caesuur's Let Goooooeen goed
voorbeeld van een samenwerking van jonge kunstenaars met een
wijze nog immer jonge hippie.
Koos Dalstra is altijd reactionair. Op onnavolgbare wijze legt hij
het ene dwarsverband na het andere, laat hij zien dat alles met
alles samenhangt en dat inzichten zomaar binnenrollen als je maar
out-of-the-box in het leven blijft staan. Een geheel andere kijk op
Michiel de Ruyter met een exploded view.
De naar Zeeland overgewaaide Ierse kunstenaar Erin B. Stickt wil
met zijn ontstopper vastgeroeste systemen losmaken.
Code oranje van Wiliam Verstraeten en F. van Dixhoorn: noem dat
maar niet reactionair, helaas voorlopig met niet zo'n goede afloop.
Sprong' van Johan de Koning en Joop Kroon, een vervolg op het
artlkel in decreet 9/10, laat zien hoe hoe je als kunstenaar/architect
opportuun ideeën naar voren kan blijven stuwen om zo in dit geval
de gemeente Middelburg te prikkelen tot andere gedachten.
Reactionair is natuurlijk ook het dorpje Groede waar Theo Jordans
tegen de stroom in, met zijn 'Club Nuditas' gewoon de naakte
waarheid blijft onderzoeken. Hip of niet hip.
Maar genoeg nu, anders ontbreekt bij u de noodzaak om deze
urgente decreet 13 te exploreren, hem tot u te nemen en u te
verwonderen en te verbazen over dat dit alles in Zeeland te zien
en te beleven was in 2014, inclusief een echte rockopera.
Dan vol goede moed dit nieuwe jaar in? Een jaar waarin te
verwachten valt dat de creatieven - populair woord waaronder
ook de kunstenaars vallen - keihard nodig zullen zijn, omdat zij
misschien andere oplossingen voor crisissen kunnen bedenken dan
overheden. Als die overheid maar es bereidt zou zijn echt naar de
creatieveling als roepende in de woestijn van de culturele kaalslag
te luisteren en hem niet afserveert als maatschappelijke uitbuiter.
Het is anno 2015 naarstig zoeken naar nieuwe betekenissen,
mogelijkheden, inhouden en kansen. En ook werkgelegenheid.
De vraag dringt zich op of de kunstenaar zich moet conformeren
aan de maatschappelijke vraag naar meer participatie van de
kunstenaar in de samenleving of dat de maatschappij meer heeft
aan de onvolprezen autonome kracht van die vrijdenker, die
reactionair zijn eigen spel blijft spelen. Die relativeren en inspireren
hoog in zijn vaandel heeft staan en daarmee het opkomend
extremisme en dat andere zich in onze tijd opdringende fenomeen
barbarij kan weerspreken. Uitingen van kunst zijn de grondslag van
de civilisatie en het respect voor elkaar. Juist omdat de kunsten dit
op de spits kunnen drijven.
Laten we ondertussen met elkaar blijven 'ouwehoeren' en elkaar
blijven ontmoeten. Durven, l(i)efhebben, niet bang zijn, moed
houden; we hebben niets te verhezen. Laten we voorkomen dat
het Malieveld (het symbool van demonstratie) alleen nog maar
volstroomt als extremistische gekken onze vrijheid letterlijk hebben
neergemaaid. Laat dit niet ook in ons land de aanleiding worden,
zoals in Frankrijk, voor de grootste demonstratie ooit.
Laat in Zeeland de leeuw blijven brullen en worstelen, maar
laten we ontzwemmen aan de barbarij. Laten we rebels zijn!
Niet alleen de kunstenaars, maar iedereen!
Ramon de Nennie
