Anyway, we vonden elkaar op de brandtrap van het verzekeringsgebouw waar we voor
een mager minimum loon onze dagen achter een bureau sleten. Voor Sinterklaas mochten
we voor 100 gulden een cadeau uitzoeken. De collega's kozen voor een koffiezetapparaat,
servies, een haardroger, een mixer, een lakenset of zelfs een pick-up. Ik had een dik boek
gezien in Hoog Cathrijne - de eerste shopping mall van Nederland - op de boekenafdeling
van V&D. Titel: Dada Surrealisme. Prijs fl. 89,90. Tot mijn verbazing mocht ik het zelf
gaan kopen.
Op de brandtrap bewonderden mijn maatje en ik - tijdens het wegwerken van de
meegenomen boterhammen met kaas en leverworst - de werken van Dali, Arp, Ernst,
Breton, Chirico en Man Ray; fotomontages van Hausmann en de politieke tekeningen
van Grosz. We waren vluchtelingen van onze eigen kleine oorlog. Tijdelijk geparkeerd op
een brandtrap, maar wel gevoed met nieuwe hoop. JAJAJAJAJA. DADADADADA. Fried viel
voor Miro, maar hij is wel een surrealist, oordeelde ik kritisch. Geef mij maar Duchamp.
Een naakt dat in fases de trap afkomt lopen - beweging in het stilstaande beeld. En niet te
vergeten het urinoir als kunstobject.
HAHAHAHAHA. Ondanks alle
oorlogsgeweld behielden Dada
kunstenaars hun gevoel voor humor.
Nog niet zo lang geleden kocht ik een
t-shirt met de woorden Obey. Eeuwig
rebel zijn is namelijk 'not funny at all'.
3.
Amerikaanse kunstenaars hebben er lang over gedaan om de Armory show in New York
in 1913 te verwerken. Tussen de in een wapenarsenaal chaotisch opgehangen en neergezette
werken van Kubisten, Impressionisten, Fauvisten en allerlei andere -ismen, hing ook het
werk van de Dadaïsten: Picabia en Duchamp. De Amerikaanse landschapschilders waren
zo verbluft door de kakofonie van kleur en vorm, dat ze direct het gebouw verheten of
urenlang in een shock voor 'Nu descendant un escalier no. 2' van Duchamp bleven staan.
Bloody hell en godallmightyWhat is wrong with the Europeans. Cann't they paint a
naked woman? vroegen ze zich af.
Op facebook kwam ik onlangs foto's tegen van de Armory show 2017. De foto's Heten
een dood gewone kunstbeurs zien zoals die in Brussel, Amsterdam, Rotterdam, Bazel
en Keulen plaats vinden. Dezelfde blasé mensen met dezelfde koele houding rondom
objecten en schilderijen. Veel zwart. Weinig kleur. Weinig vloeken en over de prijs
wordt slechts gefluisterd.
Nooit te vroeg oordelen leerde ik al jong. Toch mis ik de strijdkreet van de kunstenaar die
zich wil bevrijden van tradities en andere maatschappelijke dwangmatigheden.
Dada en traditie hebben dan ook weinig met elkaar te maken. De beweging bestond maar
een paar jaar. Ruzies veroorzaakten - overigens wel een traditie in de kunstwereld -
verwijdering. Schwitters werd bijvoorbeeld niet geaccepteerd door de Berlijnse Dadaïsten.
Hij belde aan bij Grosz en zei: Gutemorgen, ich bin Schwitters. Grosz antwoordde:
'Ich bin Grosz nicht' en gooide de deur dicht. Schwitters belde opnieuw aan en zei:
'Ich bin Schwitters nicht' en vertrok. Kunstenaars houden van roering, maar gaan zelden
op de vuist. Met uitzondering van de dichter Cravan die in Barcelona in de ring stapten om
het tegen een bokskampioen op te nemen. In 1917 werd hij in New York uitgenodigd voor
een dergelijke act tijdens de show van Duchamp en Picabia. Hij arriveerde stom dronken -
te laat natuurlijk - en kwam niet verder dan het naar beneden trekken van zijn broek.
Weinig verheffende rebellie, maar kunsthistorici vinden het belangrijk om deze anekdote
voortdurend te herhalen, wanneer het over Dada gaat. Cravan zelf is spoorloos verdwenen
4.
Woorden over Dada. Een contradictio in terminis. Dada was vooral een actionistische
beweging en soms werden er woorden gescandeerd. In Cabaret Voltaire in Zurich trokken
de 'multidisiplinaire' performances veel mensen. Publieksparticipatie werd op prijs gesteld.
Arp schreef hierover: 'On a platform in a overcrowded room are seated several fantastic
characters who are supposed to represent Tzara, Janco Ball, Huelsenbeck, Madame
Hennings and your humble servant. The people around us shouting, laughing,
gesticulating. We reply with sighs of love, salvos of hiccups, poems, and the bowwow
and meows of mediaval bruitists.'
Behalve muziek en gekke kostuums, was poëzie een belangrijk dada-middel. Tzara
schreef instructies voor een 'accidental poem'. Nu zouden we het cut- and paste noemen,
