ree'
OVER
SCHOOflHEID,
TROOST
Het nieuwe decreet wordt
opgedragen aan:
I.M. Jack van Aspert, inspirator,
vriend en kunstminnaar
I.M. Ben Vranken, Eddy de Seranno
en Kees de valk.
Marijn Kluijfhout, worstel, maar blijf
boven... het is mooier met jou.
Niemand vindt alles lelijk. Iedereen vindt wel iets
mooi. Voor de één is dat haar nieuwe auto, voor de
ander zijn geliefde. Er zijn mensen die heel veel
mooi vinden. Anderen houden het bij een beeld van
Rodin, een schilderij van Rothko, een symfonie van
Mahler, een liedje van Adèle, een boek van Tolstoj
of een gedicht van Rutger Kopland. Bossen, bergen,
zonsondergangen of de zee worden ook vaak mooi
gevonden. Er zijn mensen die vallen op het uiterlijk
van een Golden Retriever en mensen die alle dieren
mooi vinden. Ik ken ook mensen die de schoonheid
van een machine, een gebouw of een wiskundige
formule waarderen. Schoonheid ervaren is bij uit
stek een menselijke activiteit. Voor dieren zijn geu
ren, geluiden en beelden bronnen van informatie.
Voor mensen kunnen ze ook tot genot leiden.
UJflT IS SCHOOflHEID?
In zijn TV- programma 'Van de schoonheid en
de troost' (1999/2000) stelde Wim Kayzer aan 26
gesprekspartners de vraag wat voor hen het leven
de moeite waard maakt. De gesprekken komen
steeds uit op de troost die schoonheid biedt.
De geïnterviewde wetenschappers, filosofen en
kunstenaars vinden hun troost in de schoonheid
van de natuur, de eenvoud van het plattelandsleven
en de grootsheid van het universum. Er zijn er ook
die troost vinden in religieuze mythen, muziek en
beeldende kunst.
Maar wat is dat: schoonheid? Je kunt het benoemen
als 'de hoedanigheid prachtig en aantrekkelijk te
zijn'. Je kunt het ook omschrijven als 'de aanblik
van iets hogelijk waarderen', 'een ervaring hebben
van bijzondere kwaliteit' of'vinden dat iets klopt'.
Mooi komt vaak voort uit een waarneming met
welk zintuig dan ook. Maar de schoonheid van een
wiskundige formule dan? Natuurlijk zie (lees) je die
formule, maar de ervaring zit hem in het volgen en
waarderen van de redenering die in de formule een
vorm kreeg. De gedachte is mooi. En bij een boek
of een muziekstuk draait het niet om de letters of
de noten. Het geheel van taal, compositie, ritme,
maar ook de betekenis of de gevoelswaarde die
wordt opgeroepen dragen bij aan het ervaren
van de schoonheid van het werk.
BRonnsn van schoorheid
Bij het ervaren van schoonheid spelen
verhoudingen een belangrijke rol. Er zijn
verhoudingen die ieder mens meer waardeert dan
andere. Denk aan de gulden snede die daarom voor
kunstenaars uit de renaissance, op zoek naar
harmonie en perfectie, de leidraad was voor him
composities. Maar hoewel verhoudingen meetbaar
zijn, hoeven ze niet altijd via het toepassen van
regels kloppend gemaakt te worden. Mondriaan
- zeer gewaardeerd om de verhoudingen van zijn
abstracte composities - zocht al schuivend naar
de voor hem ultieme verhouding.
Voor de filosoof Plato waren de juiste verhoudingen
de opmaat naar het ervaren van het ideale. In onze
werkelijkheid ontbreken de ideale verhoudingen,
dus kunst moest altijd de werkelijkheid verbeteren,
mooier maken. Zodat er een harmonisch gevoel
zou ontstaan. De ultieme schoonheid vind je
