ret ach minimum aan energie, vereist voor
eei kunstmatige destratificatie, wordt ook wel
de stabiliteit van een hoeveelheid water ge-
no md. Of andersom gedefinieerd:
On Ier de stabiliteit van een stratificatie wordt
de loeveelheid arbeid verstaan die moet
wo den verricht om de totale inhoud van de
pu te verplaatsen over een afstand die gelijk
is an de afstand tussen de zwaartepunten
var de massa in respectievelijk gestratifi-
cer rde en isotherme of isohaline toestand.
Fig 3 brengt deze begrippen in beeld. De
ree ïthoek kan worden opgevat als een seg-
me it uit een V-vormig meerprofiel. In de
ee: te rechthoek is het water isothermisch.
He zwaartepunt bevindt zich dan ook onge-
vet r op 1/3 van de diepte van de water-
kol im. Toenemende verwarming van het
wa ar nabij het oppervlak veroorzaakt een
ten peratuurverloop, dat in het schema op
twr 3 manieren wordt weergegeven: de ge-
brc ren lijn geeft het verloop weer zoals zich
dal ontwikkelt volgens de wet van Lambert,
hei een inhoudt dat de geabsorbeerde lang-
go ige straling exponentieel met de lichtweg
toe eemt, en wel zonder rekening te houden
me de invloed van de wind. Bij de getrokken
lijn s wèl rekening gehouden met de wind-
inv aed. Deze invloed werkt de verschuiving
var het zwaartepunt in de gestratificeerde
toe tand tegen; vergelijk Z2 (zwaartepunt
zor Jer windinvloed) en Z3 (zwaartepunt met
wir finvloed).
On er natuurlijke omstandigheden is er vrij-
we altijd sprake van windinvloed, waardoor
de likte van de warmere laag over het alge-
me :n veel groter is dan op grond van absorp
tie illeen kan worden verwacht. Hierdoor
wo dt de werkelijke hoeveelheid energie die
nodig is om volledige menging te veroor
zaken, aanzienlijk geringer. De stabiliteit kan
behalve door de wind ook in aanzienlijke
mate worden verminderd door warmteuitstra-
ling 's nachts en door turbulente diffusie, ten
gevolge van bijvoorbeeld het opstijgen van
gasbelletjes vanuit het bodemslib. De ver
houding tussen de theoretisch minimale hoe
veelheid energie en de feitelijk ingevoerde
hoeveelheid mechanische energie om destra
tificatie te veroorzaken, wordt uitgedrukt in
een getal, dat men de destratificatie efficiency
heeft genoemd. De maximale stabiliteit wordt
bereikt wanneer de warme waterlagen het
isothermisch zwaartepunt bereiken. Als de
watertemperatuur beneden deze diepte stijgt
en het water een isothermische staat gaat
benaderen, neemt de afstand tussen isother
misch zwaartepunt en zwaartepunt bij strati
ficatie af, zodat de stabiliteit daalt en ten
slotte de nulwaarde bereikt. Dat is de iso
thermische toestand.
De opeenhoping van organisch materiaal in
het hypolimnion heeft tot gevolg dat een
massaal mineralisatieproces optreedt, dat
een omvangrijke zuurstofonttrekking met zich
brengt. Tegelijk wordt nitrificatie teweegge
bracht door de bacteriën Nitrosomonas en
Nitrobacter. Voor deze processen zijn zulke
grote hoeveelheden zuurstof nodig, dat er
zelfs zuurstofloosheid kan ontstaan. In de
zuurstofloze toestand gaan zich dan een
aantal bacteriologische processen ontwikke
len, zoals denitrificatie, nitraatreductie, sul
faatreductie en methaanfermentatie. De be
langrijkste reductieprodukten zijn zwavel
waterstof (H2S), methaan (CH*), ammonium
(NH+4), gasvormig stikstof (N2) en het dis
similatie- en reductieprodukt koolzuur (CO2),
dat een verlaging van de pH-waarde veroor
zaakt. Dit zuurstofloze milieu raakt bij strati
ficatie dus opgesloten in de onderste water-
lagen van een trog, en kan van daaruit een
latente bedreiging van het leven in de boven
ste waterlagen vormen. Een tijdige en niet te
snel verlopende menging met andere water
lagen kan de dreiging echter opheffen, zoals
in het vervolg zal worden getoond.
Begin juni 1972 had zich, zoals gemeld, in het
zuidwestelijk deel van het Grevelingenmeer
plaatselijk op 15 a 20 meter beneden het
wateroppervlak een spronglaag ontwikkeld.
Deze spronglaag vormde zich onder het iso
thermisch zwaartepunt van de beide bespro
ken putten, zodat het absolute maximum aan
stabiliteit - waarbij de spronglaag samen
valt met het isothermisch zwaartepunt - niet
kon optreden. Als mogelijke oorzaak hiervan
kan genoemd worden de invloed van de wind
259
