De a fortiori analyse bestaat uit het testen van
het schijnbaar beste alternatief onder omstan
digheden die gunstig zijn voor concurrerende
alternatieven. Indien het betreffende alterna
tief dan nog steeds het beste blijft, is er
een zeer goede reden om het te ver
kiezen boven andere. Stel bijvoorbeeld dat
alternatief A na veel analyse het beste lijkt
te zijn. De analist constateert echter dat het
effect van alternatief B aanzienlijk verbetert
wanneer bepaalde waarden worden ingevuld
voor onzekere parameters. Bij de afweging
van A tegen B kan de analist deze waarden
nu expres zo kiezen dat zij het gunstigst zijn
voor oplossing B, om dan te kijken hoe A
zich houdt onder deze ongunstige veronder
stellingen.
Deze technieken ter explicitering van onze
kerheid kunnen niet alleen nuttig zijn voor de
vergelijking van alternatieven, maar ze kun
nen indirect ook bijdragen tot het verbeteren
van het ontwerp van de alternatieven. Wan
neer de analist bijvoorbeeld door gevoelig
heidsanalyse en de analyse van onvoorziene
omstandigheden een goed begrip krijgt van
de werkelijk kritieke onzekerheden in een
gegeven vergelijking, kan hij op basis van
deze kennis een nieuw alternatief formuleren
- dikwijls een mengsel van de oude alter
natieven - dat redelijk goed bestand is tegen
de variatie in de meeste belangrijke onzekere
parameters. De beschreven procedure is
meestal een moeilijk begaanbaar pad, maar
ze biedt een van de beste wegen om de
onzekerheid te beperken.
Fig. 2 stelt het proces van de beleidsanalyse
voor als een ordelijk in één richting verlopend
proces. Ongelukkigerwijs komt dit in de
praktijk zelden voor. Maar al te vaak hebben
we te maken met een groot aantal conflic
terende en onduidelijke doelen, met alter
natieven die de beoogde doelen niet ver
wezenlijken en maatstaven voor het effect die
niet werkelijk de mate meten waarin de
doelen worden bereikt. In werkelijkheid kan
het effect van een alternatief zelden met één
maat gemeten worden; meestal zijn er meer
nodig. In de realiteit zitten modellen vol
onzekerheden; dikwijls moet men toegeven
dat andere criteria, die leiden tot een verschil
in de volgorde van de alternatieven, bijna even
redelijk lijken als de gekozen criteria.
Wanneer dit gebeurt moeten we niet conclu
deren dat de beleidsanalyse ondeugdelijk is
als instrument bij het nemen van beslissingen;
we moeten ons realiseren dat de analyse nog
niet is voltooid. Een enkelvoudige poging om
een probleem op te lossen is zelden voldoen
de. Zoals in figuur 4 is aangegeven is de
sleutel tot een succesvolle analyse een door
gaande kringloop van probleemstelling, kie
zen van de doelstellingen, ontwerpen van
alternatieven, verzamelen van gegevens,
bouwen van modellen, afwegen van kosten
tegen effecten, testen op gevoeligheid, in
twijfel trekken van veronderstellingen en ge
gevens, opnieuw waarderen van de doelstel
ling, ontwerpen van nieuwe alternatieven en
het bouwen van betere modellen - net zolang
tot de analyse tot tevredenheid stemt of de
studie door een tekort aan tijd of geld moet
worden afgebroken.
In de beleidsanalyse maakt men bij een
brede probleemstelling meestal gebruik van
een interdisciplinair team van onderzoekers.
Niet alleen omdat een brede studie in het
algemeen complex is; een belangrijker argu
ment is dat de vragen die tijdens de studie
rijzen er anders uitzien voor een econoom,
een wiskundige, een jurist, een socioloog, eer
ingenieur, of een bioloog. Het feit dat ver
schillende onderzoekers al naar hun discipline
op verschillende manieren tegen een pro
bleem aankijken, kan bijzonder veel bijdragen
tot het vinden van een oplossing.
Beleidsanalyse en stormvloedkering
Waarom maakt de Rijkswaterstaat voor het
ontwerp van de stormvloedkering nu gebruik
van de beleidsanalyse? Deze vraag vormt de
eigenlijke kern van dit artikel.
Hoewel door de regeringsbeslissing van
november 1974 een aantal criteria in de vorm
van ontbindende voorwaarden is aangegeven
is het aantal denkbare alternatieven nog zeer
groot. Al deze alternatieven zijn complex van
aard en hebben gevolgen op tal van gebieden
De beleidsanalyse is hierbij te hulp geroepen
om een raamwerk te leveren met behulp waar
van de consequenties van de alternatieven
op verschillende gebieden op systematische
wijze kunnen worden nagegaan.
Het onderzoek van een aantal verschillende
caissonsontwerpen, ieder met doorstroom-
openingen van verschillende grootte, gesloten
door schuiven met verschillende karakteristie
ken, omvat al gauw een paar honderd alter
natieven.
Maar daarbij moeten wij ons realiseren
dat de stormvloedkering in engere zin slechts
een deel is van het grotere systeem waarin
ook de fundering, de bodembescherming, de
versterking van de dijken en de plaats van
de compartimenteringsdammen een rol
spelen.
Keuze voor een bepaald alternatief heeft
een groot aantal consequenties op vele
172
