or route C blijkt de 'beste' de 'meest voor-
telbare of betrouwbare' te betekenen,
dit eenvoudige probleem is het al moeilijk
n te beslissen welke betekenis van 'beste'
arkelijk de beste is. In complexe problemen
aarbij toch bijna altijd het vinden van de
este' manier om iets te doen wordt gezocht,
het in het algemeen zeer moeilijk om te
opalen wat het 'beste' moet betekenen. Het
ote belang van die precisering echter blijkt
middellijk wanneer we ons realiseren dat
n verschillende keus bij het bepalen van de
-■elstelling over het algemeen leidt tot een
rschillende volgorde van de alternatieven.
s bijvoorbeeld het minimaliseren van het
ntal dodelijke ongevallen als doel wordt
kozen, kunnen we hoge prioriteit geven aan
I t verminderen van ongelukken waarbij een
to van de weg af rijdt, omdat die ongeluk-
n over het algemeen zeer ernstig zijn. Staat
hter als doel het minimaliseren van de
ateriële schade voorop, dan moeten we
ïge prioriteit geven aan het verminderen
n zogenaamde blikschadeongelukken; deze
n namelijk zeer talrijk,
i Ifs wanneer de juiste doelen zijn geïdentifi-
erd, blijft er een moeilijk deel van de pro-
I jemstelling over: het begrenzen van de
alyse. Dit omvat de beslissing welke factoren
i de beschouwing betrokken moeten worden
e hoe gedetailleerd. Het verwaarlozen van be-
l ïgrijke factoren kan immers tot oorzaak heb-
n dat de analyse tot onjuiste conclusies leidt,
wijl het opnemen van onbelangrijke factoren
i overbodige details ertoe kan leiden dat de
analyse in het geheel niet of niet tijdig tot
c nclusies leidt. Ter illustratie noemen we
ïkele - maar niet alle - begrenzingen die
I t probleem om de beste weg naar het
1 egveld te vinden omvatte. In de eerste
l aats was de belangrijke mogelijkheid ver-
aarloosd dat de reiziger gebruik maakt van
t openbaar vervoer. Ook het aantal restau-
nts langs de routes werd verwaarloosd,
ndat dit gegeven geen rol speelt bij zo'n
jrte reis. Ten derde werd het effect van het
eer op de reistijden verwaarloosd als een
erbodig detail.
ons aanvankelijke voorbeeld, de verkeers-
eiligheid, zouden de verschillende alterna-
even gevolgen kunnen hebben voor totaal
erschillende sectoren van de maatschappij,
oever moeten we deze effecten volgen?
arhoging van de wegenbelasting bijvoor-
eeld kan effect hebben op het gemak waar-
ee van de auto gebruik wordt gemaakt en
entengevolge op de verdeling tussen de rit
en per auto, bus en trein. In welke mate
oeten we nu het gehele transportsysteem in
onze analyse betrekken? Meer medische
noodhulp voor slachtoffers van verkeersonge
lukken, een ander voorbeeld, zou de vraag
naar dokters en ziekenhuisbedden kunnen
vergroten. In welke mate moeten we om deze
reden het gehele medische systeem in de
analyse betrekken?
De expliciete behandeling van de onzekerheid
Aangezien belangrijke beslissingsproblemen
in het algemeen betrekking hebben op de
toekomst houden zij ook grote onzekerheden
in. De beleidsanalyse moet bij dergelijke pro
blemen voorzien in de expliciete behandeling
van de onzekerheid. Dit kan op verscheidene
manieren. Zo kan men zijn visie op deze
onzekerheden vastleggen in een 'scenario'.
Een scenario is de beschrijving van een
hypothetische toekomstige toestand in de
wereld. Het scenario tracht uitsluitend die
factoren in de beschouwing te betrekken,
die de kosten of het effect van een alternatief
in belangrijke mate beïnvloeden. Dergelijke
factoren kunnen zowel de vooruitgang in de
wetenschap en de schaarsheid van hulpbron
nen zijn als de houding van mensen of de
politiek en de economie van hele staten.
Het komt vaak voor dat in een analyse een
paar sleutelparameters zitten over de waarde
waarvan een bijzonder grote onzekerheid
bestaat. In plaats van de gemiddelde waarde
voor deze parameters kan de analist dan
achtereenvolgens verschillende waarden in
voeren; een hoge, een gemiddelde en een
lage waarde. Hij dient dan vervolgens na te
gaan hoe gevoelig het resultaat, de volgorde
van de alternatieven is voor variaties in de
onzekere parameters. Deze werkwijze staat
bekend als de gevoeligheidsanalyse. Het al
ternatief dat er als beste uitkomt bij deze
gevoeligheidsanalyse wordt de dominante
oplossing genoemd. Ondubbelzinnige domi
nantie is een karakteristiek waar de analist
vanzelfsprekend altijd naar zoekt, maar in
complexe problemen komt ze zelden voor.
De analyse van onvoorziene omstandigheden
(contingency analysis) gaat na hoe de volg
orde van de beschouwde alternatieven wordt,
wanneer een belangrijke verandering in de
doelstelling, de criteria, of het scenario op
treedt. In ons verkeersveiligheidsprobleem
zou het verleggen van het doel van het
minimaliseren van het aantal dodelijke onge
vallen naar het minimaliseren van de totale
kosten van de ongelukken waarschijnlijk
verandering brengen in de volgorde van de
alternatieven.
171
