Landschap in ontwikkeling Het verlangen van de mens om gestalte te ge ren aan de groene ruimte om hem heen is wel- icht even oud als zijn streven naar vormgeving ran het meest directe leefmilieu, de stenen uimte van huis en stad. Ons eigen land vormt ;en markant voorbeeld van die scheppings drang. In de loop van vele eeuwen werd het met ren ongekende vlijt en in een voortdurende strijd met het water omgevormd van een uitge strekt natuurgebied tot een rijkgeschakeerd cul- uurlandschap. Dndanks dit alles blijft het merkwaardig dat een duidelijke vorm-wil, het bewust scheppen van sen landschap, in de lange loop der tijden vrij- vel altijd beperkt bleef tot objecten - grote zo vel als kleine- met een begrensde doelstelling: sen mooi stukje miniatuurwereld als basis en ichtergrond voor de verpozing en ter verrijking 'an het leven, vaak van enkelingen, soms ook ran velen. Daarom waren het bijna altijd tuinen, sarken en landgoederen die het onderwerp wa- en van deze creativiteit. Het landschap als ge- leel, met akkers en weiden, bossen, rivieren, vegen, dorpen en boerderijen kreeg wel gestal- e, maar meestal als gevolg van het natuurlijk 'erloop der dingen, het spel van krachten van Ie mens met de grond, en slechts zelden als het esultaat van een vooraf beraamde conceptie, lericht op een visueel perspectief. Dat er on- lanks het ontbreken van een gerichte visie op iet landschap in dat spel van krachten zulk een ijkdom aan cultuurlandschappen is ontstaan, nogen wij met dankbaarheid ervaren. /oor een belangrijk deel vindt dat zijn oorzaak n het evenwicht tussen de vormgevende krach- en. Vele van die landschappen werden daar- loor tot een boeiend compromis tussen mens in natuur. roch waren er ontwikkelingen die erop wijzen dat ook vroeger soms werd gedacht en gewerkt aan wat wij later landschapsverzorging of land schapsbouw zouden gaan noemen. In Engeland bij voorbeeld werd het open heuvelland, dat eertijds grote delen van de Britse eilanden ken merkte, als gevolg van een herverkavelingswet, de zogenaamde Enclosure Act, eeuwen geleden getransformeerd in het heggenlandschap zoals wij het heden nog kennen, hoewel het helaas door de veranderde agrarische bedrijfsvoering sterk wordt aangetast. In Duitsland was er in de vorige eeuw een stroming die zich door middel van plaatselijke verenigingen bezig hield met 'Landesverschönerung', een soort landschaps verzorging die zich ook tot de landbouwgebie den uitstrekte. De bekende geograaf Von Hum boldt was daarvan een der voormannen. In ei gen land kon wellicht de droogmakerij De Beemster, ontworpen in opdracht van Amster damse kooplieden, als een der eerste bewust gevormde landbouwlandschappen gelden. Als ik het goed heb werd in ons land het vraag stuk van de bestemming van onze vaderlandse grond, in relatie tot een min of meer geleide ontwikkeling van het grondgebruik, voor het eerst in het openbaar aan de orde gesteld in 1924. Ongetwijfeld werd dat ingegeven door een gevoel van onbehagen over de achteruit gang van ons fysisch milieu door ongeordende bebouwing buiten de wooncentra en door een voortschrijdende aantasting van het cultuur landschap als gevolg van ontginningen en een zijdig gerichte, incidentele landverbeteringen. Merkwaardig is het te ervaren, dat denkbeelden die thans de grondslag vormen voor het plano logisch beleid, en die de stedebouwkundige en de landschappelijke ontwikkeling van ons land voor een belangrijk deel bepalen, in feite nog zo 243

Tijdschriftenbank Zeeland

Driemaandelijks bericht Deltawerken | 1978 | | pagina 23