a
c
Kabeljauwse twisten. Zo vergrootte de mens
opnieuw de bergende oppervlakte van het
achterland, en versterkte daarmee de getijwer
king, die riviermondingen en zeearmen verder
uitschuurde. De kust werd mede hierdoor
verbrokkeld, zowel in Noord-Holland, als in
het Waddengebied en de Zuidwestelijke Delta.
Dat kon zo niet doorgaan. Al in de 12e eeuw
sloegen landeigenaren de handen ineen om,
georganiseerd in waterschappen, de verdedi
ging ter hand te nemen. Er werd waterbouw
kundige techniek ontwikkeld die het mogelijk
maakte het land niet alleen te verdedigen
maar ook terug te winnen. Deze actieve strijd
tegen de zee kende geen gestage vooruitgang.
Oorlog, onrust in het landsbestuur of econo
mische crisis hadden een ongunstige uitwer
king op de verdediging tegen de zee. Er is ook
378
Fig. 1. De Nederlandse
kustlijn
a. 8400 jaar geleden, zeeni
veau 40 m lager dan nu
b 7000 jaar geleden, zee ni
veau 14 m lager dan nu
c. in de Romeinse tijd,
zeeniveau 1 m lager dan iu,
kustlijn 8 a 10 km westel ker
dan nu
d. omstreeks 1500
