Afgeleide effecten
Naast directe en indirecte effecten kunnen
aan een groot infrastructureel project als de
Oosterscheldewerken ook afgeleide effecten
worden onderkend. De Samenwerkende
Instellingen ten behoeve van Beleidsanalyti-
sche Studies, kortweg de Stichting SIBAS,
heeft een verkennend onderzoek uitgevoerd
naar de aard en omvang van deze effecten.
Onderstaand artikel is ontleend aan een
onlangs over dit onderzoek gepubliceerd
rapport, gebaseerd op een aantal vraagge
sprekken met functionarissen van betrokken
bedrijven en diensten.
De directe effecten van een werk vloeien
rechtstreeks voort uit de totstandkoming van
het project zelf. Enerzijds zijn dit de effecten
die samenhangen met de investeringen in
kapitaal, arbeid, grond en grondstoffen die
nodig zijn om het project te realiseren,
anderzijds gaat het om effecten die recht
streeks verband houden met het resultaat van
het project, uit te drukken in termen van
verandering van netto toegevoegde waarde en
de daarmee samenhangende werkgelegenheid
en deviezenpositie, of in meer kwalitatieve
termen: verbetering van de veiligheid en
gevolgen voor natuur en milieu.
Indirecte effecten kunnen globaal worden
aangeduid als de effecten van directe effecten.
Als we ons beperken tot de economische
indirecte effecten, dan denken we aan de
gevolgen van de doorwerking van de directe
effecten in de economie, zoals de investeringen
die nodig zijn om de materialen en onderdelen
te kunnen fabriceren. Het is gebruikelijk om
indirecte effecten te bepalen met behulp van
een zogenaamde input/output-analyse,
doorgaans op het niveau van de nationale
economie.
Afgeleide effecten echter hangen samen met
veranderingen in markt- en produktiestructuren
die worden teweeggebracht door het project.
Een wezenlijk verschil met indirecte effecten is
dat afgeleide effecten niet kunnen worden
bepaald op basis van traditionele input/output-
tabellen. De vraag is hoe ze dan wèl moeten
worden bepaald.
Afgeleide effecten ontstaan bij de uitvoering
van een project in het algemeen niet vanzelf.
Figuur 1 toont de lijnen waarlangs men zich
de totstandkoming kan voorstellen. Het
project - in dit geval dus de Oosterschelde-
521