Afgeleide effecten Naast directe en indirecte effecten kunnen aan een groot infrastructureel project als de Oosterscheldewerken ook afgeleide effecten worden onderkend. De Samenwerkende Instellingen ten behoeve van Beleidsanalyti- sche Studies, kortweg de Stichting SIBAS, heeft een verkennend onderzoek uitgevoerd naar de aard en omvang van deze effecten. Onderstaand artikel is ontleend aan een onlangs over dit onderzoek gepubliceerd rapport, gebaseerd op een aantal vraagge sprekken met functionarissen van betrokken bedrijven en diensten. De directe effecten van een werk vloeien rechtstreeks voort uit de totstandkoming van het project zelf. Enerzijds zijn dit de effecten die samenhangen met de investeringen in kapitaal, arbeid, grond en grondstoffen die nodig zijn om het project te realiseren, anderzijds gaat het om effecten die recht streeks verband houden met het resultaat van het project, uit te drukken in termen van verandering van netto toegevoegde waarde en de daarmee samenhangende werkgelegenheid en deviezenpositie, of in meer kwalitatieve termen: verbetering van de veiligheid en gevolgen voor natuur en milieu. Indirecte effecten kunnen globaal worden aangeduid als de effecten van directe effecten. Als we ons beperken tot de economische indirecte effecten, dan denken we aan de gevolgen van de doorwerking van de directe effecten in de economie, zoals de investeringen die nodig zijn om de materialen en onderdelen te kunnen fabriceren. Het is gebruikelijk om indirecte effecten te bepalen met behulp van een zogenaamde input/output-analyse, doorgaans op het niveau van de nationale economie. Afgeleide effecten echter hangen samen met veranderingen in markt- en produktiestructuren die worden teweeggebracht door het project. Een wezenlijk verschil met indirecte effecten is dat afgeleide effecten niet kunnen worden bepaald op basis van traditionele input/output- tabellen. De vraag is hoe ze dan wèl moeten worden bepaald. Afgeleide effecten ontstaan bij de uitvoering van een project in het algemeen niet vanzelf. Figuur 1 toont de lijnen waarlangs men zich de totstandkoming kan voorstellen. Het project - in dit geval dus de Oosterschelde- 521

Tijdschriftenbank Zeeland

Driemaandelijks bericht Deltawerken | 1987 | | pagina 23