via de georganiseerde dijkbouw en de droog
leggingen, tot een grootschalige en complexe
land-transformatie; geleide ecologie bracht
de cultuurlandschappen van deze eeuw voort.
De eerste les is duidelijk. Waar ook in de
wereld bestuurders worden geconfronteerd
met water en mensen, hebben ze te maken
met de volgende reeks: het gebied dat
beheerst moet worden, de belangen die bij
dat gebied betrokken zijn, de mogelijkheden
die elk gebied heeft, het bestuurlijk, juridisch,
organisatorisch en technisch instrumentarium
dat nodig is om het gedrag van de mens en
de processen in het systeem te kunnen
sturen, een organisatie, die dit allemaal
voorbereidt en uitvoert, en niet te vergeten
tenslotte de financiën die alles mogelijk
moeten maken.
fig. 1Nederland in de
vroege Middeleeuwen en
thans.
Verdeel en heers
in onze eeuw werd in Noord- en Zuidwest-
Nederland een forse ingreep nodig, omdat het
land volledig dreigde te eroderen (figuur 2).
De erosie in Noord en Zuid was het indirecte
gevolg van vele menselijke ingrepen door de
eeuwen heen.
De hoofddoelstellingen van zowel de Zuider
zeewerken als de Deltawerken waren
veiligheid en een beter beheersbare zoetwa
terhuishouding. De Zuiderzeewerken, die een
oppervlakte betroffen van 5000 km2,
beoogden bovendien de drooglegging van
2000 km2 binnenzee.
Door compartimentering werd de Zuiderzee
verdeeld in 13 compartimenten: vier polders
en negen oppervlaktewateren. In het Delta
gebied, 4000 km2 groot, werden de zeven
estuaria verdeeld in twaalf compartimenten
(figuur 3). Na aanleg van de hoofdinfra
structuur kon door inrichting en beheer het
feitelijke transformatieproces in gang worden
gezet, en kon verdere compartimentering en
differentiatie worden gerealiseerd.
De milieuverschillen tussen de oorspronkelijke
estuaria met hun getij, zoet/zout-gradiënten,
intergetijdegebieden, zilte moerassen en
kwelders, en de huidige milieus, maken het
duidelijk dat door het simpele feit van kunst
matige afwatering en bodembewerking en de
daaruit voortvloeiende waterstaatkundige
werken in verband met de waterbeheersing,
zoals compartimentering en de daaropvol
gende verzoeting of drooglegging, randvoor
waarden werden gecreëerd die wel moesten
leiden tot complete landtransformaties en
wijzigingen van het landschap, de gebruiks
mogelijkheden en de ecologische functies.
696
