Ook worden de mogelijkheden van de
bestaande natte infrastructuur en comparti
mentering onvoldoende benut. De mogelijk
heden van actief biologisch beheer worden
nog niet alle onderkend, en tenslotte: het
beleid inzake 'Natuur en Landschap' kan door
kennisgebrek nog geen vorm krijgen.
Een nieuw concept
De waterhuishouding, zo hebben we gezien,
is geen doel op zich. Alle belangen die met de
waterhuishouding van een bepaald gebied
verband houden, moeten op een evenwichtige
wijze in de besluitvorming, het beleid en het
beheer worden betrokken. Het functioneren
van de aquatische ecosystemen moet niet
alleen worden beschouwd vanuit de
invalshoek van de gebruiksmogelijkheden,
maar ook vanuit die van het ecologisch
functioneren. Dit kan vervolgens weer belang
rijke consequenties hebben voor de gebruiks
mogelijkheden.
Het beheersobject omvat een aantal
aquatische en terrestrische systemen. Het
bestaat enerzijds uit een geografisch te
definiëren deel van het landschap; anderzijds
bevindt zich hierin een vlottend deel van het
andschap, bestaande uit een stofstroom,
waarvan water het hoofdbestanddeel is. Dit
■ergt in zich allerlei sedimenten, nutriënten,
verontreinigingen en een levensgemeenschap,
waarover vandaag deze en morgen gene
beslist.
De wensen van de samenleving moeten
worden afgestemd op de mogelijkheden die
oestaande, veranderende of veranderde
ystemen hebben. De grootschalige ingrepen
van deze tijd behoeven een nieuwe strategie.
Het menselijk handelen moet aangepast
worden aan de mogelijkheden van de natuur,
en milieuvriendelijke relatie tussen mens en
atuur bij grootschalige ingrepen moet in
'eze tijd meer worden gezocht in het
■anbieden van gunstige milieurandvoor-
vaarden, waarbinnen de natuur zelf weer
pontaan tot ontwikkeling moet kunnen
omen. Binnen een stel beheersbare
andvoorwaarden laat je de natuur zoveel
oogelijk in haar eer. Hierdoor kunnen de
rocessen waarvan het systeem afhankelijk is,
o natuurlijk mogelijk verlopen, waardoor er
wstemen ontstaan die zich binnen de
estelde randvoorwaarden tot zo groot
nogelijke natuurlijkheid kunnen ontwikkelen.
Omdat de bestuurders dit gezamenlijk moeten
willen, is een integraal beleidsplan vereist, dat
n stappen tot stand moet worden gebracht,
o'n plan moet zo flexibel zijn dat het beleid
moet kunnen worden bijgesteld als er nieuwe
interessante, vooraf vaak niet voorspelbare
ontwikkelingen plaats vinden. Deze strategie
van een zich aan de omstandigheden
aanpassend ontwerp en beheer omvat het
totale proces vanaf het prille begin van een
idee tot en met de uitvoering, en eindigt met
een evaluatie en terugkoppeling achteraf.
In de jaren negentig zal voor grote delen van
het waterhuishoudkundig systeem het post-
saneringstijdperk aanbreken. Het gaat om die
compartimenten waar voorgaande sanerings
inspanningen tot succes hebben geleid en
waar nu een volgende stap moet worden
gezet. Voorbeelden zijn het Grevelingenmeer,
het Veerse Meer, het Markermeer en de
Veluwe-randmeren, maar ook vele regionale
wateren zoals de Utrechtse, Zuid- en Noord
hollandse, Friese en Overijsselse plassenge-
bieden en de IJsselmeerpolders. Nederland is
ook rijp voor een nieuw rivierenbeleid (De
Bruin et al, 1987).
De grote waterstaatkundige ingrepen in de
Zuiderzee en in Zuidwest-Nederland hebben
het besef doen groeien dat het leren omgaan
met de nieuwe en oude mogelijkheden van
watersystemen perspectief biedt. Om met
succes het water te kunnen beheren moet
recht worden gedaan aan de samenhang der
dingen. Integraal waterbeheer beoogt de
watersystemen, of landsystemen waarin water
essentieel is, met de daarmee samenhan
gende bodems en oevers, het grondwater met
alle erin voorkomende stoffen en levensge
meenschappen, zoveel mogelijk als een
geheel te beheren. Een integrale benadering
houdt in dat weldoordacht gebruik wordt
gemaakt van de mogelijkheden die water
systemen en infrastructuren bieden.
De kernvraag vandaag is: wordt er wel
voldoende gebruik gemaakt van de mogelijk
heden die het water en de infrastructuur en
het creatief omgaan met watersystemen
bieden, en is er wel voldoende differentiatie in
het beleid per gebied?
In het verleden lag de nadruk voornamelijk op
het medium water: de gebruiksmogelijkheden
ervan als grondstof en als transportmiddel, en
de bescherming tegen de schadelijke
gevolgen van het menselijk handelen. Verant
woord beheer houdt inderdaad nog steeds in:
droge voeten houden, naast de verdeling van
water en de bescherming van watersystemen
tegen de mens. Maar er is meer. Ook
aspecten als inrichting geven, sturen, ontwik
kelen van nieuwe gebruiksmogelijkheden of in
meer algemene zin het actief en maatschap
pijgericht omgaan met watersystemen
verdienen aandacht.
709
