kleine lmfóe&Afóelef*ehteH
KLEINE LANDSCHAPSELEMENTEN
IN ZEEUWS VLAANDEREN
HET BELANG VAN REGELMATIG
ONDERHOUD EN DE ROL DIE
VRIJWILLIGERS DAARBIJ KUNNEN
SPELEN:
Zeeuws-Vlaanderen is in Zeeland de
streek met naar verhouding de meeste
kleine landschapselementen.
Wat zijn kleine landschapselementen?
Welke rol spelen ze in het totaal van het
landschap? Om welke elementen gaat
het? Hoeveel zijn er en in welke onder-
houdstoestand verkeren ze? Welk regel
matig onderhoud is nodig en hoe kan
dat bereikt worden? Wat is de rol van de
vrijwilliger en tenslotte de financiële kant
van de zaak.
EEN DEFINITIE
'Onder afzonderlijke landschapselemen
ten worden individuele kleine elementen
verstaan in het landschap met natuur
wetenschappelijke en/of kultuurhistoris-
che waarde, met inbegrip van geomorfo-
logische en geologische belangrijke ob-
jekten' (Strulctuurschema natuur- en
landschapsbeleid, 1981)
In Zeeuws Vlaanderen kunnen we de
volgende kleine landschapselementen
aantreffen:
-knotbomen
-heggen
-veedrinkputten
-hoogstamfruitbomen
-hakhoutbosjes
-kleine natuurgebiedjes
Deze lijst is nog uit te breiden met bv.
grenspalen en solitaire bomen, maar de
genoemde zijn toch wel de belangrijkste.
DE ROL VAN KLEINE ELEMENTEN
IN HET LANDSCHAP
Kleine landschapselementen hebben al
lemaal een duidelijke landschappelijke
waarde. De term landschap wordt in na
tuurbeschermingskringen vaak gebruikt,
maar het probleem is dat iedereen een
eigen idee heeft over wat landschap ei
genlijk is. Iemand met oog voor natuur
schoon heeft daar andere gedachten over
dan bv. een boer met een moderne,
grootschalige bedrijfsvoering. Als je aan
een Arabier vraagt wat hij vindt van het
woestijnlandschap, antwoordt hij, dat
het een slechte plaats is om je kamelen
er te laten grazen. De beleving van het
landschap is dan ook iets heel persoon
lijks.
Een korte omschrijving van landschap:
het landschap is onze zichtbare omgeving
en bestaat uit elementen. Het woord ele
ment moet in dit verband nogal breed
worden gezien en grofweg zijn ze in drie
groepen in te delen.:
-elementen die een weerslag zijn van het
abiotisch patroon (heuvels,kreken,kreek
ruggen)
-elementen die het gevolg zijn van men
selijke aktiviteiten (boerderijen, weilan
den)
-de groene, levende biotische elementen
(bosjes, heggen, moerassen)
Kleine landschapselementen vormen door
hun verfraaiing en onderbreking van de
ruimte een wezenlijk onderdeel van het
landschap.
EEN INVENTARISATIE
De knotwilg is een klein landschapsele
ment dat al sinds het begin van de
zeventiger jaren de aandacht heeft gehad
vanuit de natuurbescherming. Tal van
andere landschapselementen hebben ech
ter wat langer moeten wachten op de
aandacht, die ze zeker verdienen.
In de loop van 1985 is de Stichting
Landschapsverzorging Zeeland begonnen
met een inventarisatie van een aantal
landschapselementen in Zeeuws Vlaan
deren. En hoewel deze inventarisatie nog
niet is afgerond, bestaat er toch een re
delijk beeld van het geheel.
1. KNOTBOMEN
Het zijn met name knotvormen van Wilg
en Populier en incidenteel die van andere
soorten als Iep, Els, Es en Esdoorn, die
verspreid door heel de streek aangetrof
fen worden en waarvan het aantal waar
schijnlijk enige duizenden bedraagt.
De onderhoudstoestand is in net alge
meen redelijk tot goed te noemen. Niet.
in het minst als resultaat van de knot-
aktiviteiten van de Steltkluut en het
Duumpje in de jaren 1970-1984.
Regelmatig onderhoud blijft strikt nood
zakelijk en afhankelijk van de toestand
van de onderstam moeten de knotbomen
elke 3 tot 8 jaar éénmaal geknot worden.
De grote landschappelijke, natuurweten
schappelijke (broedplaats van meerdere
vogelsoorten, standplaats voor andere
planten) en kultuurhistorische (oud kui
tuur gebruik) waarden van knotbomen
lijken inmiddels algemeen erkent.
7