VAN NATUURBELEVING
NAAR MILIEUBEWEGING
•v
deel 2
In de eerste bijdrage is vooral andacht besteed aan de vraag waarom er juist rond de eeuwwisseling
een verhevigde aandacht bestond voor de natuur. In deze bijdrage wordt stilgestaan bij de eerste
natuurbeschermingsorganisaties, na verloop van tijd gevolgd door de milieubescherming.
Natuurmonumenten
Natuurbeheer
Groene sektor
De grijze sektor
10
In 1905 werd de Vereniging tot Behoud
van Natuurmonumenten opgericht.
Deze vereniging hield zich in den
beginne bezig met het beschermen van
historische landschappen. Het begrip
'Natuurmonument' werd in 1866 voor
het eerst gebruikt in een pleidooi van
F.W. van Eeden (de vader van Willem
Fredrik) voor het behoud van 'oema-
tuur' in ons land.
De direkte aanleiding tot de oprichting
was het plan van de gemeente Amster
dam om het Naardermeer te kopen en
daar het stedelijk afval in te dumpen. Dit
raadsvoorstel werd echter met een klei
ne meerderheid verworpen. De gang van
zaken had wel tot gevolg, dat natuurlief
hebbers naar de mogelijkheid gingen
zoeken het Naardermeer definitief te
vrijwaren van een dergelijke aantasting.
In 1906 werd het Naardermeer als eer
ste bezit door de pas opgerichte vereni
ging aangekocht.
Op initiatief van Natuurmonumenten
werden ook in de verschillende provin
cies natuurbeherende organisaties
opgericht. Deze organisaties kopen op
provinciaal niveau stukken natuurge
bied aan en gaan ze beheren. Het ini
tiatief van Natuurmonumenten tot op
richting van de provinciale organisaties
dateert van 1927. Het Zeeuwse Land
schap wordt in 1936 opgericht.
Een andere oude organisatie is de Ko
ninklijke Nederlandse Historische Ver
eniging (K.N.N.V.Deze werd in 1901
opgericht. Deze vereniging hield en
houdt zich nog steeds voornamelijk met
natuurstudie bezig.
Natuurmonumenten en de provinciale
landschappen hielden zich van het begin
af aan bezig met het aankopen en be
schermen van voor de natuur waarde
volle gebieden, die dreigen te verdwij
nen. De gebieden werden en worden)
op zo'n manier beheerd, dat de planten
en dierenwereld zich ongestoord kan
ontwikkelen. Op die manier worden ze
gevrijwaard van ontwikkelingen die zich
elders wel voltrekken.
Natuurmonumenten had vastgesteld dat
de menselijke aktiviteiten tot omstreeks
1880 de natuurlijke rijkdom en het land
schap van Nederland hebben verrijkt,
maar na die tijd werd de natuur en het
landschap door de mens verarmd. Het
beheer van de natuurterreinen werd dan
ook gericht op het zoveel mogelijk hand
haven van de landschappelijke staat,
waarin ze verkeerden ten tijde van de
aankoop. Soms werd zelfs de negentien
de eeuwse toestand hersteld. Het doel
van het natuurbeheer was niet alleen het
tegengaan van de negatieve menselijke
aktiviteiten in het gebied, maar ook het
zo goed als mogelijk tegengaan van de
natuurlijke ontwikkeling.Wat dit laatste
betreft, dan gaat het om het tegengaan
van het vervenen van moerassen of bos-
groei in heidevelden.
Na de Tweede Wereldoorlog stijgen de
grondprijzen zo sterk dat financiële deel
name van de overheid noodzakelijk
wordt om natuurterreinen aan te kopen.
Hierdoor ontstaat een sterke verweven
heid van partikulier initiatief en de over
heid. Naast de door de overheid mede
gefinancierde partikuliere natuurmonu
menten, zijn er ook natuurgebieden in
Staatseigendom.
In 1932 werd de 'Contactcommissie in
zake Natuurbehoud" opgericht. Later
wordt deze omgedoopt tot 'Contact
Commissie voor Natuur- en Land
schapsbescherming'. In 1977 gaat deze
organisatie op in de Stichting Natuur en
Milieu.
De Contact Commissie zet zich in voor
natuur- en landschapsbescherming op
het gebied van het beleid. Ze probeerde
de overheid te beinvloeden. Deze be
ïnvloeding geschiedde door het indienen
van bezwaarschriften tegen streek- en
bestemmingsplannen en door deel te
nemen in allerlei kommissies en advies
organen, zoals de Raad van Advies voor
de Ruimtelijke Ordening.
De direkte aanleiding tot oprichting van
de Contact Commissie was de aantas
ting van het Boven-Geuldal bij Epen
door de aanleg van spaarbekkens voor
de elektriciteitsvoorziening.
Nieuw was, dat in de Contact Com
missie verschillende organisaties op het
gebied van natuur- en landschapsbe
scherming samenwerkten.
Alle verenigingen en organisaties die tot
nu toe de revue zijn gepasseerd richten
zich vooral op het beschermen van flora
en fauna, natuur en landschap. In het ei
gen jargon wordt dit wel de groene sek
tor genoemd.
Een andere bedreiging van de natuur, de
verontreiniging van water, bodem en
lucht en de verspilling van grondstoffen
en energie wordt bestreden door een an
dere sektor binnen de natuur en milieu
organisaties, ook wel de grijze sektor ge
noemd.
De eerste organisatie, die zich met de
grijze sektor bezighield is de Nederland
se Vereniging tegen water, bodem en
luchtverontreiniging, opgericht in 1909
als Nederlandse Vereniging tegen
Waterverontreiniging. De naamsuit-
breiding dateert uit 1910.
De voorzitter was de hoofdinspekteur
van Volksgezondheid en het bestuur be
stond uit ondernemers, vrije beroeps
beoefenaars, gemeentelijke ambtenaren
en wetenschappelijke onderzoekers.
Doel van de vereniging was het verkrij
gen van wettelijke regelingen, wat be
treft lucht-, water- en bodemverontreini
ging. Dit trachtten ze te bereiken door
het beinvloeden van de overheid door
o.a. het indienen van wetsvoorstellen.
Al in 1919 heeft ze zich met een volle
dig ontwerp van een wet tegen de water-