N atuurontwikkeling
'Avant la lettre'
De Stadswallen van Damme
Het is de moeizame klim waard: de toren van de middeleeuwse Onze-Lieve-Vrouwekerk biedt je een
mooi uitzicht op de overblijfselen van de historische stadswallen en het omgevende polderlandschap
met talrijke knotwilgen- en populierenrijen Met wat fantasie kun je hier het verleden laten herleven..
Spaanse spoken vind je er misschien niet meteen, maar voor een heel bijzondere planten- en
dierenwereld staan de 'Stadswallen van Damme' wel garant Een niet alledaags natuurreservaat
omringt het historische stadje Damme en vertelt ons hoe de natuur bezit nam van wat ooit een onin-
neembaar verdedigingsbolwerk van de Spaanse bezetter was. Sinds 1982 neemt de B.N.V.R. hier de
rol van - vredelievend! - veroveraar over.
Als de natuur maar
de tijd krijgt...
Met het water op en
neer
3
De eerste spadesteken dateren van
1616, toen Damme gedurende het
Twaalfjarig Bestand uitgebouwd werd
tot een Spaanse militaire vesting tegen
invallen vanuit de Verenigde Provin
ciën. Rond de stad werden grachten
gedolven en wallen opgeworpen in de
vorm van een zevenster (zie figuur). De
sterpunten van de binnenwal werden
versterkt tot bastions waar het zwaar
geschut opgesteld stond. De bastions
waren verbonden door zogenaamde
courtines. De afstand tussen de ster-
punten was zodanig dat een optimaal
schietbereik werd bekomen. De buiten-
wal werd versterkt met 14 ravel lijnen.
Elke wal was nog eens extra beveiligd
door een gracht van 10 a 20 m. breedte.
Op die manier ontstond dus een buiten
gracht en een binnengracht
Tijden veranderen en het militair belang
van deze gewezen Spaanse gamizoen-
stad brokkelde af. Vooral gedurende de
laatste 150 jaar werden de wallen op de
meeste plaatsen genivelleerd waardoor
nu alleen lichtglooiende hellingen res
ten, die als weiland of akker in gebruik
werden genomen. Her en der zijn de
grachten gedempt en de zuidelijke en
oostelijke helft van de binnengrachten
vormt nu de bedding van het 'zuider
vaartje', één van de meest vervuilde
waterlopen van de provincie West-
Vlaanderen. In de overige grachten
stond de tijd ook niet stil, maar daar
deed de natuur haar werk. Er ontston
den weelderige rietkragen, drijftilvege-
taties, moerasbos, nat hooiland en
ondiepe waterpartijen.
Het grootste deel van de ekologisch
waardevolle restanten is inmiddels ei
gendom van de B.N.V.R. (Belgische
Natuur- en Vogelreservaten, vergelijk
baar met Natuurmonumenten in Neder
De oude kaart geeft duidelijk weer hoe de stadswallen
het Damse centrum moesten verdedigen tegen aan
vallen Van buitenaf.
land), in totaal reeds 15 ha. Maar de
smalle, langgerekte stroken zijn erg
kwetsbaar en moeten tegen negatieve
randinvloeden worden gebufferd.
Daarom gaan de inspanningen voor ter-
reinverwerving nog onverminderd door.
Het westelijk deel van de stadswallen is
het intaktst gebleven en daardoor ook
ekologisch het best ontwikkeld met een
grote variatie aan levensgemeenschap
pen. Hier en daar zijn de grachten
afgezoomd met imposante, oude knot
wilgen Tijdens de winter komt het
ganse gebied onder water, maar ook
's zomers is het gebied behoorlijk nat
Alleen in extra droge zomers blijven
plaatselijk wat plassen achter. Een deel
van de binnenring werd enkele tiental
len jaren geleden opnieuw uitgegraven.
Groene kikkers kunnen er zich uitleven
tussen de Waterranonkel en het Water-
torkruid. Zomertaling, Dodaars,
EXKURSIE VERSLA G
Op 28 mei j.l. verzamelden zich
een dertigtal belangstellenden
bij de Scellemolen van Damme
voor een exkursie van 't
Duumpje. De wandeling stond
onder de bevlogen leiding van
Robrecht Pillen, de konservator
van het wallengebied.
De aanleiding was het feest van
de Damse Uylenspiegelvereni-
ging, waar een aantal bestuurs
leden van 't Duumpje aanwezig
waren. Daar liepen we Robrecht
Pillen tegen het lijf. In het blad
"Natuurreservaten" van de
B.N. V.R. had hij een prachtig
artikel geschreven over de stads
wallen. Dit artikel wordt hierbij
afgedrukt. Bij het lezen hiervan
werd meteen gedacht dat dit een
leerzame exkursie zou kunnen
zijn. Sluis, Retranchement en
Aardenburg beschikken ook
over soortegelijke wallen. Nu de
wallen van Retranchement bij
het Zeeuwse Landschap in be
heer zijn gekomen en die van
Aardenburg in de nabije toe
komst, kunnen de Damse vesten
wellicht als voorbeeld en leid
raad dienen. Die van Sluis zijn
tijdens de restauratie helaas te
rigoreus aangepakt.
Tijdens de rondwandeling bleek
er veel te leren: door hoofdzake
lijk niets doen en hier en daar
lichtjes ingrijpen, is een enorme
variatie aan planten en amfibi-
en ontstaan. Enfin, u kunt het in
het artikel nalezen.
Na afloop was er nog een gezel
lig samenzijn in de St.Pieters-
hoeve (jawel, het café waar de
kontrolepost van Sluis-Brugge-
Sluis altijd zit), onder het genot
van een bakje koffie, aangebo
den door 't Duumpje.
Sjaak Herman